Ruiny zamku (Podbolesławiec) w Bolesławcu

Ruiny zamku z czasów Kazimierza Wielkiego, pierwotny z II poł. XIII w. fundacji Bolesława Pobożnego. Zniszczony w czasie najazdów szwedzkich, odbudowany w 1670 r. i ponownie zburzony w początkach XVIII w.

Opis

Współcześnie po dawnym zamku pozostały jedynie zabudowania wieży bramnej, fragmenty dolnej części murów obwodowych oraz stołp. Wewnątrz stołpu, na drugiej kondygnacji zachowały się jeszcze elementy żebrowania i  zwornik, zaś na pierwszej i drugiej kondygnacji otwory wejściowe. Z góry roztacza się widok na trzy województwa: łódzkie, wielkopolskie i opolskie.

Data lub czas powstania

XIV w.

Lata 30. XIV w.

Materiał budowlany

Obiekt murowany – cegła, kamień polny.

Historia

Zamek stanął na miejscu poprzedniego castrum wybudowanego za czasów Bolesława Pobożnego. W czasach panowania Kazimierza Wielkiego, z powodu zagrożenia ze strony czeskiej (bliska granica Wielkopolski ze Śląskiem Czeskim) król nakazał postawienie  warowni granicznej. Warownia została włączona w system obronny zamków granicznych. Po śmierci króla zamek przeszedł we władanie księcia Władysława Opolczyka. Jego zasługą było podwyższenie murów obronnych, podwyższenie wzgórza oraz wybudowanie stołpu – samotnej wieży, będącej miejscem ostatniej obrony. Książę sprzymierzył się jednak z Krzyżakami i zamek był bezskutecznie oblegany przez ówczesnego króla Polski Władysława Jagiełłę. W ręcę króla dostał się po śmierci Władysława Opolczyka. Stał się wtedy siedzibą starostwa niegrodowego i ponownie strzegł granicy. W XVII w. starosta Kacper Denhoff przebudował obiekt na rezydencję i stracił ona trochę swój obronny charakter. W XVIII w. uległ zniszczeniu podczas wojny trzydziestoletniej i najazdu Szwedów. W takim stanie pozostał do dzisiaj.
W czasach Bolesława Pobożnego zamek znajdował się miejscu oddalonym od dzisiejszego Bolesławca o kilka kilometrów. Obecnie miejsce to nosi nazwę Kolonii Bolesławiec (przy drodze do Chróścina), a pozostałości po grodzie można spróbować odnaleźć przy GS-ie. Jest to jednak trudne zadanie, ponieważ są one bardzo mało widoczne, na dodatek są ukryte w lesie i częściowo na polach uprawnych, a ogólny widok zasłaniają również gęsto rosnące krzaki. Prawdopodobnie, słabą rozpoznawalność zawdzięczamy ugodzie zawartej między królem czeskim a Kazimierzem Wielkim, której warunkiem było całkowite zniszczenie zamku w Bolesławcu. Warunek ugody stanowiła ponadto obietnica niebudowania żadnych innych budowli obronnych w okolicy. Kazimierz Wielki umowy jednak nie dotrzymał i postawił w niedalekiej odległości (dzisiejszy Bolesławiec) potężny zamek.

Zamek miał w średniowieczu ceglane mury obwodowe o długości 120 m, podzielone na 23 odcinki od 1 do 29 m długości. Mury miały 7 m wysokości i 2,4 m szerokości. U ich podstawy umieszczono fundamenty z głazów granitowych o wysokości 8 m. Sam zamek znajdował się na sztucznym nasypie ulokowanym na odcinku starorzecza Prosny, który został odcięty w wyniku erozyjnej działalności rzeki. Bagienny teren nadawał się zatem idealnie do celów obronnych. Do dziś można zaobserwować także ślady dawnej fosy. Teren zamku wraz z murami obwodowymi tworzył kształt uciętego owalu. Od strony południowo-zachodniej wybudowano bramę. Po przeciwległej stronie znajdowała się wieża ostatecznej obrony, tzw. stołp o wysokości 22 m i średnicy 8 m. Dzisiejsze wejście do stołpu zostało wybudowane później, pierwotnie mieściło się ono na wysokości korony murów. Po wschodniej stronie ulokowano trzy, pierwotnie drewniane budynki, w tym dwa stanowiące aulę książęcą oraz latrynę.

Ciekawostki

Według legendy dawno, dawno temu, kiedy książę kaliski Bolesław Pobożny objeżdżał swoje księstwo postanowił zrobić postój na granicy puszczy przy Śląsku Opolskim. W nocy przyśniły mu się  rogate wilki z wielkimi zębami. Co ciekawe, taki sam sen miał jego bratanek, który również nocował w obozowisku książęcym i nad ranem zdał relację księciu. Zastanawiali się oboje co może oznaczać takie dziwadło. Tego samego dnia, do księcia przyszli okoliczni mieszkańcy z darami i z prośbą o opiekę nad nimi przed atakami pobliskich Ślązaków. Książę zrozumiał wtedy sens snu i zagrożenia. Rozkazał wybudować w miejscu postoju warowną twierdzę i miasto, nazwane od jego imienia Bolesławcem.

Inna legenda opowiada o oblężeniu Bolesławca. Król Władysław Jagiełło przed koronacją zobowiązał się do rewindykacji wcześniej rozdanych książętom dóbr. Upomniał się zatem o Bolesławiec u księcia Władysława Opolczyka. Ten jednak nie wyraził zgody na zwrot dóbr. Doszło do oblężenia zamku przez wojska królewskie. Legenda mówi, że trwało ono aż 10 lat. Sukces króla udaremniała bagienna okolica, warowność zamku oraz prawdopodobnie tajne tunele, które prowadziły z zamku do miasta. Tymi tunelami dostarczano żywność do twierdzy. Król musiał zatem odstąpić od zamku, udało mu się odzyskać dobra dopiero po śmierci Władysława Opolczyka na mocy umowy z wdową.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Ruiny zamku (Podbolesławiec), nr rej.: 320 z 1967-12-30
• Ruiny zamku (Podbolesławiec), nr rej.: AK-I-11a/5/33 z 1933-02-09
• Ruiny zamku (Podbolesławiec), nr rej.: 378/XIV-60 z 1946-12-21

Położenie obiektu

Obiekt położony nad rzeką Prosną, w sąsiedztwie ośrodka „Stary Młyn” i pozostałości po spalonym młynie (ul. Młyńska).

Dostępność

Całoroczna, obiekt otwarty. Przy zwiedzaniu zalecana jest latarka.

Źródła, informacje w Internecie

• Mokras-Grabowska J., Rzeńca P., Województwo Łódzkie. Przewodnik turystyczny, Łódź 2007;
• Guerquin B., Zamki w Polsce, Warszawa 1984;
• zamki.res.pl;
• www.zamkilodzkie.pl; 
• www.boleslawiec.net.pl;
• bi.gazeta.pl/im/5/5328/m5328905.pdf.