Park „Helenów” w Łodzi

Park fabrykancki założony pod koniec XIX w. w dolinie Łódki przez braci Anstadt. W latach swojej świetności zwany był „letnim salonem łódzkiej burżuazji".

Opis

Założenie parkowe zostało w XIX w. urządzone z wielkim rozmachem, co świadczyło o majętności rodziny Anstadtów. Do II wojny światowej park był uznawany za „letni salon Łodzi”. Założenie parku było bardzo interesujące pod względem kompozycyjnym. Anstdatowie na podmokłym obszarze doliny Łódki stworzyli rozległy ogród z trzema stawami, w którym połączenie wody, zieleni z elementami architektury odgrywało kluczową rolę.

Do parku otoczonego wysokim parkanem prowadziła wielka brama, za którą wytyczono szeroką aleję obsadzoną czterema rzędami grusz. W parku znajdowała się fontanna na planie koła, do której prowadziła aleja dekorowana wielki muszlami sprowadzonymi znad Morza Śródziemnego. Spacerowicze mogli przechadzać się wśród barwnych klombów kwiatowych i szukać cienia pod pergolami, a także odwiedzić zwierzyniec, w którym największą atrakcją był niedźwiedź. W słoneczne dni można było wynająć łódź i podpłynąć do kaskad wodnych spływających wprost do zbiornika. Park tętnił życiem. Koncertowała tu orkiestra w drewnianej muszli koncertowej. Organizowano również liczne zabawy, wyścigi cyklistów, pokazy sztucznych ogni oraz lot balonem.
W parku nie zachowało się wiele z lat jego świetności, ale w centralnej jego części pośród drzew nadal istnieje dziewiętnastowieczna grota z tufów wulkanicznych sprowadzonych z Wezuwiusza, niegdyś popularne miejsce spotkań zakochanych. Przywrócono system wodny stawów. Na wzniesieniu znajduje się także drewniany budynek dawnej kawiarni. Od strony ul. Północnej w 2004 r. wystawiono pomnik w hołdzie Armii „Łódź”.
W parku znajduje się pięć pomników przyrody, spośród nich na uwagę zasługuje topola kandyjska.

Data lub czas powstania

XIX w.

Helenów powstał w okresie rozwoju Łodzi wielkoprzemysłowej (II poł. XIX w./pocz. XX w.). Dokładny rok jego urządzenia jest trudny do określenia, w materiałach źródłowych pojawia się rok 1881, 1885, bądź 1898.

Historia

Park powstał w latach 80. XIX w. jako założenie prywatne rodziny Anstadtów. Swoją nazwę zawdzięczał Helenie będącej żoną Ludwika Anstadta. Bracia Anstadtowie założyli go na zapleczu swojego browaru przy ul. Pomorskiej, na osuszonych podmokłych terenach doliny Łódki.  Wejście do parku było płatne, a odwiedzający należeli do łódzkich elit. Na własność miasta park przeszedł dopiero 1946 r. i do 1991 r. znany był pod nazwą im. 19-ego Stycznia.

Ciekawostki

Julian Tuwim wspominał Helenów jako miejsce swoich spacerów. W „Kwiatach Polskich” napisał:

(...) Czytam, po stokroć już czytane,
Strofy liściami przeplatane (...)
Czytałem je pod ławką w szkole,
Czytałem w helenowskim parku
Warkoczykowym pensjonarkom (...).

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Park „Helenów” (im. 19 Stycznia) w Łodzi, nr rej.: A/300 z 1984-12-06

Położenie obiektu

Park położony w trójkącie ulic Północnej, Źródłowej i Smugowej. Dojazd autobusem lini nr 57 (przystanek na ul. Północnej), 64, 85, 85A, 88, 88A (przystanek na dworcu PKS Północnym) lub tramwajem lini nr 12, 43, 15 (przystanek na ul. Pomorskiej).

Dostępność

Obiekt nieogrodzony, dostępny całorocznie.

Źródła, informacje w Internecie

• Bonisławki R., Podolska J., Spacerownik łódzkim, Łódź 2008;
• Mowszowicz J., Parki Łodzi, Łódź 1962;
• Pabich M., Więcej niż rekreacja. Parki miejskie w przestrzeni Łodzi, „Kronika Miasta Łodzi" 2008, 3/2008;
• Pabich M., Parki miejskie jako element zagospodarowania miejskiej przestrzeni Łodzi (maszynopis pracy magisterskiej), Łódź 2004.

Właściciel, zarządzający

Urząd Miasta Łodzi.