Dwór kapituły krakowskiej – obecnie Muzeum miasta Pabianic

Dwór obronny kapituły krakowskiej nazywany przez mieszkańców „zamkiem” jest cennym zabytkiem polskiej architektury renesansowej.

Opis

Dwór założono na planie romboidu zbliżonego do kwadratu, posiada on dwa alkierze znajdujące się na przeciwległych narożach. Dwór jest trzygondygnacyjny, podpiwniczony, zwieńczony wysoką, ozdobną attyką. Obiekt jest zwrócony frontem na południe, od południa i północy posiada arkadowe wnęki. Bryłę obiektu dodatkowo urozmaica ćwierćkolista, XIX-wieczna baszta od strony zachodniej czy detale takie jak łacińska inskrypcja nad jednym z okien. Wyrzeźbione po łacinie „Sic Transit gloria mundi” oznacza „Tak przemija chwała świata”. We wnętrzu dworu można podziwiać zachowane drewniane stropy i malowidła ścienne z XVI w.

Muzeum Miasta Pabianic przechowuje i udostępnia zwiedzającym różnorodne eksponaty i pamiątki związane z miastem i regionem. Zbiory podzielone są na kilka działów:

• archeologiczny,
• historyczny,
• kultur materialnych.

Goście mogą podziwiać m.in. wyposażenie kuźni, warsztatu szewskiego czy tkacza chałupnika.

Data lub czas powstania

1565 r. (XVI w.)

1565–1571.

Materiał budowlany

Obiekt murowany.

Historia

Już w XIV i XV w. w tym miejscu znajdował się zbudowany z drewna ośrodek zarządu dóbr, a później kolejny drewniany budynek służący kapitule krakowskiej. Ze względu na rodzaj budulca nie przetrwały one próby czasu. W latach 1565–1571 wzniesiono murowaną rezydencję projektu Wawrzyńca Lorka. Miała służyć jako mieszkanie dla kanonika Stanisława Dąbrowskiego oraz urząd dla osób zarządzających tutejszymi ziemiami kapituły krakowskiej. By obiekt spełniał funkcje obronne otoczono go drewnianym parkanem i systemem rowów wypełnionych wodą.

Obiekt służył kapitule krakowskiej aż do 1796 r. W okresie zaborów budynek przeszedł na własność rządu pruskiego, stanowił siedzibę zarządu dóbr pruskich. Na początku XIX w. w okresie intensywnego rozwoju przemysłu włókienniczego w Pabianicach ówczesne władze oddały pomieszczenia zamkowe na warsztaty napływającym do miasta niemieckim tkaczom i sukiennikom. Od II wojny światowej dwór należy do Muzeum Miasta Pabianic, obecnie odbywają się w nim różne wystawy i imprezy cykliczne takie jak np. Noc Muzeów. Na zapleczu dworu, wzdłuż rzeki Dobrzynki rozciąga się niewielki park im. Juliusza Słowackiego.

Ciekawostki

Pabianicki dwór jest najdalej w Polsce wysuniętym na północ przykładem obiektu obronnego typu kasztel. Kasztele były popularne w południowej części kraju, do dnia dzisiejszego możemy podziwiać takie obiekty w Małopolsce, np. w Szymbarku czy we wsi Frydman.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Dwór kapituły krakowskiej, nr rej.: 65-V-13 z 1948-03-23
• Dwór kapituły krakowskiej, nr rej.: A/46 z 1967-08-20

Położenie obiektu

Dwór jest położony w centrum Pabianic nad rzeką Dobrzynką, naprzeciwko kościoła pw. św. Mateusza.

Dostępność

Obiekt jest dostępny z zewnątrz i wewnątrz w godzinach pracy Muzeum Miasta Pabianic tj. we wtorki i czwartki w godz. 10:00–15:00, w środy i piątki w godz. 10:00–18:00, w soboty w godz. 10:00–14:00.

Źródła, informacje w Internecie

• Adamczyk A., Pabianice. Przewodnik po historii i współczesności miasta, Pabianice 2007;
• Adamek R., Nowak t., 650 lat Pabianic, Łódź 2005;
• www.um.pabianice.pl;
• www.zamkipolskie.com.