Budynek elektrowni miejskiej w Łodzi – EC1

Najstarsza miejska elektrownia w Łodzi działała aż do 2000 r. Po rewitalizacji całego kompleksu obiekt stał się centrum kultury w którym mieści się Narodowe Centrum Kultury Filmowej, Planetarium, Muzeum Techniki i wiele innych.

Opis

Najstarszy budynek, tzw. Maszynownia Wschód jest ciekawym przykładem architektury przemysłowej w którym zastosowano elementy secesyjne, zarówno w samej architekturze jak i we wnętrzu (płytki ceramiczne, balustrada podestu sterowni). Zgodnie z planami ma tu powstać nowoczesne centrum kuluturalne, m.in. z biblioteką, mediateką, planowane jest także stworzenie studio filmowego.

Nowszy budynek, tzw. Nowa Centrala (w części zachodniej) posiada cechy architektury modernistycznej. Obecnie planowane jest stworzenie tu Muzeum Nauki i Techniki, gdzie ważną rolę odgrywać ma prezentacja jak powstaje energia elektryczna. Zachowane częściowo ma zostać dawne wyposażenie elektrowni.

Pierwszym obiektem związanym z kulturą na terenie dawnej elektrowni jest Studio Se-ma-for, produkujące filmy animowane. Przy Se-ma-forze działa Muzeum Bajki, a od początku 2011 r. także kino, prezentujące filmy animowane i dokumentalne.

Data lub czas powstania

XX w.

Najstarsza część elektrowni (Maszynownia Wschód) powstała w latach 1906–1907, w latach 20. XX w. wybudowany został budynek administracyjny z salą obsługi klienta (róg ul. Targowej i Tuwima), chłodnie, a w latach 1929–1930 tzw. Nowa Centrala (Maszynownia Zachód).

Materiał budowlany

Budynki murowane, z cegły i żelbetonu.

Historia

Projekt budowy elektrowni miejskiej w Łodzi pojawił się już w 1895 r. a jego autorem było Towarzystwo Akcyjne „Siemens & Halske”. Ostatecznie władze wyraziły zgodę na budowę w 1899 r., a w 1900 r. podpisano akt notarialny. Prace jednak nie ruszyły, nastąpiło to dopiero w 1906 r. Elektrownia rozpoczęła pracę 18 września 1907 r.

Po drugiej wojnie światowej obiekt był modernizowany, oprócz energii elektrycznej rozpoczęto również produkcję pary technologicznej, dzięki czemu elektrownia przekształciła się w elektrociepłownię. W 2000 r. została zamknięta, natomiast w 2006 r. przekazano ją Fundacji Sztuki Świata, z zamiarem przeznaczenia na centrum kultury. W 2010 r. rozpoczęły się prace budowlane. W styczniu 2016 r. oddano do użytku Planetarium.

Ciekawostki

Elektrownia pracowała do początku 2000 r. ze względu na „wirusa milenijnego”. Była to jedyna elektrownia w Łodzi w całości sterowana ręcznie, bez użycia komputerów. W przypadku awarii sieci komputerowej po zmianie daty (z 1999 na 2000) jedynie ten zakład gwarantowałby stałe dostawy energii. Na szczęście awarii nie było i najstarsza elektrownia została wkrótce wyłączona z eksploatacji.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Budynek elektrowni miejskiej w Łodzi, nr rej.: A/35 z 2007-05-18

Położenie obiektu

Obiekt znajduje się w ścisłym centrum miasta, pomiędzy ulicami: Kilińskiego, Tuwima, Targową i torami kolejowymi. Przylega do dworca kolejowego Łódź Fabryczna.

Dostępność

Po rewitalizacji obiekt z zewnątrz jest ogólniedostępny, dzięki czemu można z bliska przyjrzeć się architekturze obiektu. Wnętrza dostepne są godzinach otwarcia znajdujących się tam instytucji.

Źródła, informacje w Internecie

Kowalska-Wajnkaim B., 100 lat łódzkiej energetyki, Wyd. Hamal, Łódź 2007.