Zamek Królewski w Piotrkowie Trybunalskim

Zamek Królewski w kształcie wieży mieszkalnej pierwotnie otoczony fosą, wybudowany został w latach 1511–1519 z inicjatywy Zygmunta Starego. Obecnie mieści się w nim muzeum.

Opis

Zamek wybudowano po wschodniej stronie Piotrkowa Trybunalskiego, na lewym brzegu niewielkiej rzeki Strawy. 

Budowla prawdopodobnie została wybudowana w miejscu wcześniejszego drewnianego obiektu. Inicjatorem budowy dawnego zamku był Kazimierz Wielki, a budowniczym Benedykt z Sandomierza.

Istniejący do dzisiaj zamek wybudowano z cegły na planie zbliżonym do kwadratu i pokryto go dachem kopertowym. Posiada trzy kondygnacje z wysokim przyziemiem, które ówcześnie pełniło funkcję gospodarczą. Parter i piętro miały charakter mieszkalno-rezydencjonalny. Na parterze i pierwszym piętrze gotycko-renesansowe otwory okienne ozdobiono ciosanymi kamieniami a posadzki wykonano z czerwonego marmuru.

Apartament królewski znajdował się na pierwszym piętrze i składał z głównej sali, izby i sieni reprezentacyjnej. Na drugim, ostatnim piętrze mieściła się sala „palatium-stubam superiorem”, gdzie obradował senat pod przewodnictwem króla.

Obecnie w zamku mieści się piotrkowskie muzeum a w jego wnętrzu oprócz interesujących eksponatów warto zwrócić uwagę na pomieszczenia z belkowanymi stropami, okna w głębokich wnękach, sklepienie kolebkowe nad klatką schodową oraz resztki malowideł i tynku z XVI w. Do czasów dzisiejszych dotrwały renesansowe odrzwia i barokowe nadproże ozdobione kartuszami z herbem Awdaniec oraz fragmenty bogato zdobionych portali i nadproży.  

W muzeum znajdują się stałe ekspozycje, m.in.:

• prezentowana prehistoria Ziemi Piotrkowskiej,
• dzieje miasta i zamku,
• wnętrza renesansowe i barokowe,
• prezentowana broń biała i palna.

Na uwagę zasługuje również poczet królów i książąt polskich anonimowego autora z XVIII w.

W muzeum odbywają się cyklicznie koncerty oraz inne wydarzenia kulturalne.

Data lub czas powstania

XVI w.

Zamek zbudowano w latach 1511–1519.

Materiał budowlany

Obiekt murowany – cegła.

Historia

Zamek został zniszczony podczas wojny polsko-szwedzkiej w XVII w. Odbudowano go w późniejszym czasie lecz bez pierwotnych umocnień i attyki, którą zastąpił dach namiotowy. Po II rozbiorze Polski zamek popadł w ruinę – odbudową zajął się gubernator piotrkowski obniżając budowlę o jedno piętro, a budynek przeznaczając na cerkiew garnizonową. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w zamku utworzono muzeum.

Podczas drugiej wojny światowej zamek został uszkodzony ponownie – odbudowano go przywracając mu cechy renesansowe i odtwarzając najwyższą kondygnację.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Zamek w Piotrkowie Trybunalskim, nr rej.: 173-IX-19 z 1948-07-21
• Zamek w Piotrkowie Trybunalskim, nr rej.: 209 z 1967-09-04

Położenie obiektu

Zamek znajduje się we wschodniej stronie miasta, nieopodal centrum Starego Miasta, w odległości ok. 1,2 km od dworca PKP i PKS. Dojazd autobusem linii miejskich nr 1.

Dostępność

Muzeum jest czynne:

• we wtorki, piątki od 10:00 do 17:00,
• w środy, czwartki, niedziele od 10:00 do 15:00,
• w soboty od 10:00 do 16:00,
• w poniedziałki i dni poświąteczne nieczynne.

Źródła, informacje w Internecie

• Łoziński J., Katalog zabytków Sztuki w Polsce Tom II Województwo Łódzkie, Państwowy Instytut Sztuki, Warszawa, 1954;
• Nowakowski T., Piotrków Trybunalski i okolice, Sport i Turystyka, Warszawa, 1972.