Zamek w Łęczycy

Zamek królewski w Łęczycy, wzniesiony za panowania Kazimierza Wielkiego był jednym z ogniw obrony państwa polskiego. W okresie swojej świetności był siedzibą królów. Obecnie mieści się w nim Muzeum Ziemi Łęczyckiej i restauracja „Stara prochownia”.

Opis

Zamek królewski został zbudowany na planie prostokąta o wymiarach 61 m na 46 m. Wykonany został z czerwonej cegły. Prowadzi do niego okazała brama, do której przylega trzykondygnacyjny budynek mieszkalny zwany „nowym domem”. Obecnie mieści się w nim Muzeum Ziemi Łęczyckiej. W południowo-zachodnim narożniku murów wznosi się wysoka wieża, na dole czworoboczna, wyżej nad murami przechodząca w ośmiobok. Rozciąga się z niej wspaniały widok na całą Łęczycę i okoliczne pola.

Na dziecińcu zachowały się pozostałości tzw. starego domu, który w czasach pruskich zamieniono na skład amunicji (stąd jego współczesna nazwa „prochownia”). Obecnie mieści się w nim niewielka restauracja, z klimatycznym wnętrzem wyposażonym m.in. w piec chlebowy.

Data lub czas powstania

XIV w.

Zamek wybudowany w poł. XIV w., przebudowany w XVI w. oraz na początku XIX w. Po obróceniu w ruinę w XIX w., stopniowo odbudowany w okresie międzywojennym i przede wszystkim w latach 1964–1976.

Materiał budowlany

Murowany – cegła, kamień.

Historia

Zamek w Łęczycy został zbudowany ok. 1350 r. z inicjatywy Kazimierza Wielkiego, jako jedna z rezydencji królewskich, ale przede wszystkim jako ogniwo obrony państwa. Jego mury obwodowe włączone były w południowo-wschodni narożnik systemu fortyfikacji miejskich. Otoczony fosą zamek zbudowany został na planie zbliżonym do prostokąta. Do wschodniego muru przylegał piętrowy dom gotycki zwany „starym” z izbą wielką – miejscem audiencji królewskich. W ścianie zachodniej znajdował się budynek bramny z sienią przejazdową, do którego w połowie XVI w. dobudowano piętrowy, renesansowy gmach. W XV w. i I poł. XVI w. warowania była kilkakrotnie niszczona pożarami.

Zamek w okresie swojej świetności gościł królów, dostojników kościelnych i państwowych, miały tu miejsce wydarzenia i uroczystości o wysokiej randze politycznej. Władcami, którzy najczęściej przebywali w łęczyckim zamku byli Władysław Jagiełło i Kazimierz Jagiellończyk. Za ich panowania podjęto w Łęczycy szereg ważnych decyzji politycznych. Z czasem zamek stał się siedzibę starostów, a urzędował tu m.in. Jan Lutomierski, starosta łęczycki, wybitna postać epoki renesansu w Polsce.

W 1655 r. zamek łęczycki i miasto opanowały wojska szwedzkie, Polacy odzyskali Łęczycę dopiero w początkach października 1656 r. po krwawym szturmie, w trakcie którego zamek mocno ucierpiał. W kolejnych latach pomimo zniszczeń zamek był dalej użytkowany, ale popadał w coraz większą ruinę. Zmiany przyniósł przełom XVIII i XIX w., kiedy to Prusacy przekształcając Łęczycę w twierdzę, włączyli zamek do systemu fortyfikacji. Zniszczyli przy tym większość murów „domu starego”, przekształconego na skład amunicji, zwanej obecnie „prochownią”. W 1841 r. zawaliła się górna część wieży, zaś całość zabudowań zamkowych popadła w ruinę.  Pewne elementy udało się zabezpieczyć dopiero w okresie dwudziestolecia międzywojennego z funduszy społecznych.

Lepsze czasy dla zamku w Łęczycy nastąpiły dopiero po II wojnie światowej. Powstało wtedy Muzeum Ziemi Łęczyckiej, które rozpoczęło zbieranie eksponatów związanych z zamkiem i Ziemią Łęczycką, otworzono na zamku pierwsze ekspozycje. Z czasem rozpoczęto również badania archeologiczne i prace konserwatorskie na zamku, które trwały od 1964 r. do 1976 r. Zamek w tym czasie odzyskał blask, zaś w salach zamkowych pojawiły się stałe wystawy muzealne.

Rodzaj zbiorów, ekspozycji

Muzeum Ziemi Łęczyckiej mieszczące się w tzw. „nowym domu” zgromadziło liczne eksponaty dokumentujące historię zamku, miasta Łęczycy i najbliższej okolicy. Wystawy podzielone są na cztery działy: historyczny, etnograficzny, archeologiczny i artystyczny. W zbiorach muzeum możemy podziwiać m.in.: tradycyjne rzemiosło i sztukę ludową regionu łęczyckiego, broń i wyposażenie z zamku łęczyckiego, dzieła artystyczne z różnych epok gromadzone w Łęczycy na przestrzeni wieków, eksponaty dokumentujące odkrycia archeologiczne w okolicach miasta oraz liczne ryciny, dokumenty i rekonstrukcje obiektów historycznych.

Ciekawostki

Z zamkiem w Łęczycy wiąże się legenda o diable Borucie, zamieszkującym podziemia łęczyckiej warowni. Jedna z legend mówi, iż  jest to szlachcic, który za czasów Kazimierza Wielkiego osiedlił się na zamku w nagrodę za pomoc królowi. W wyniku niedotrzymania złożonych obietnic późniejszym władcom Mazowsza, został uwięziony w podziemiach warowni, gdzie pilnuje skarbu. Podań na temat Boruty jest znacznie więcej, ale nie ulega wątpliwości, iż ten sympatyczny i lekko zawadiacki diabeł stał się niekwestionowanym symbolem Łęczycy. Świadczyć o tym może największa w Polsce kolekcja rzeźb demonologicznych, stanowiących element ekspozycji na łęczyckim zamku.

Na zamku, co roku w sierpniu obywa się Międzynarodowy Turniej Rycerski, ściągający z całej Polski i kilku krajów Europy bractwa rycerskie i wszelkich miłośników militariów średniowiecznych. W trakcie turnieju licznie przybywający goście mogą podziwiać pokazy walk rycerskich, konkursy strzeleckie, pokazy średniowiecznego tańca, średniowieczne warsztaty rzemieślnicze, kupieckie stragany oraz wiele innych atrakcji. Turniejowi towarzyszy wielki jarmark średniowieczny oraz pokazy tradycyjnego włoskiego sbandieratori (żonglowanie chorągwiami).

Na zamku organizowane są także różnego rodzaju imprezy, m.in. „Jarmark Benedykta Polaka”, wystawy oraz turnieje szkolnych drużyn rycerskich.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Zespół zamkowy - Wieża i mury, nr rej.: 91-V-15 z 1946-05-15
• Zespół zamkowy - Wieża i mury, nr rej.: 75/280 z 1967-07-26
• Zespół zamkowy - Dom nowy, nr rej.: 80-V-4 z 1946-05-15
• Zespół zamkowy - Dom nowy, nr rej.: 73/278 z 1967-07-26
• Zespół zamkowy - Dom wschodni - prochownia, nr rej.: 87-V-11 z 1946-05-15
• Zespół zamkowy - Dom wschodni - prochownia, nr rej.: 74/279 z 1967-07-26

Położenie obiektu

Zamek położony w centrum miasta, ok. 50 m na wschód od pl. Kościuszki (rynek Starego Miasta), przy ulicy Zamkowej, obok drogi krajowej nr 1.

Dostępność

Zamek z zewnątrz dostępny bez ograniczeń. Dziedziniec zamku dostępny w godzinach pracy muzeum bez opłat. Wejście do muzeum płatne.

Muzeum czynne:

• w sezonie turystycznym (od 1 maja do 30 września)

wtorek-piątek w godz. 10:00–17:00,

sobota, niedziela i święta w godz. 11:00–17:00,

• poza sezonem turystycznym

wtorek w godz. 10:00–17:00,

środa-piątek w godz. 10:00–16:00,

sobota, niedziela i święta w godz. 11:00–15:00.

W poniedziałki muzeum nieczynne.

Parking

Obok zamku znajduje się parking z wjazdem od drogi krajowej nr 1.

Źródła, informacje w Internecie

• Mokras-Grabowska J., Rzeńca P., Województwo Łódzkie. Przewodnik turystyczny, Łódź 2007;
• Łęczyca. Informator turystyczny, 2005;
• www.zamek.leczyca.info.pl;
• www.powiatleczycki.republika.pl;
• www.pit.leczyca.info.p.

Inne

Restauracja mieszcząca się w „Prochowni” na dziedzińcu zamku oferuje dania kuchni polskiej oraz wybór lekkich alkoholi. Dysponuje 15 miejscami wewnątrz i niewielkim ogródkiem na zewnątrz.