Zespół zamkowy w Bykach (obecnie w Piotrkowie Trybunalskim)

Zamek w Bykach został przekształcony w późnorenesansowy pałac z czterema wieżami prawdopodobnie w 1604 r. Jedna z wież, znajdująca się w środkowej części pałacu jest najstarszym elementem budowli, pochodzącym z wcześniejszego zamku Bykowskich z XV/XVI w.

Opis

Budowla murowana, wzniesiona została na planie wydłużonego prostokąta zwróconego frontem ku wschodowi. Jednopiętrowy zamek w części środkowej posiada charakterystyczny dwupiętrowy ryzalit bramny, a w narożnikach po stronie południowo-wschodniej i północno-wschodniej znajdują się dwie trójkondygnacyjne wieże – baszty. Na uwagę zasługują renesansowe portale oraz obramienia okienne w części środkowej dawnej baszty (najstarszej częsci zamku), ryzalicie oraz przy wejściu od północy.

Dach czterospadowy nad częścią środkową, dwuspadowe nad bocznymi.

Wewnątrz układ pomieszczeń nieregularny, w części z nich znajdują się sklepienia kolebkowe.

Zamek położony jest wśród zieleni parkowej z zabytkowym drzewostanem.

Obecnie mieści się w nim Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Piotrkowie Trybunalskim.

Data lub czas powstania

1604 r. (XVII w.)

Materiał budowlany

Murowany – cegła, kamień, otynkowany

Historia

Zamek niegdyś położony był we wsi Byki. Wieś ta wzmiankowana jest po raz pierwszy w źródłach pisanych w 1416 r. jako własność prywatna rodu Jaxa-Bykowskich herbu Gryf.

Najwcześniejsze przekazy na temat zamku pochodzą z 1604 r. wtedy to modernizowano późnorenesansowy zamek, realizacją tą zajął się wojewoda sieradzki Jan Stanisław Bykowski wraz z żoną kasztelanką łęczycką Petronelą z Małachowic Małachowską. Z początkiem XVIII w. dwór przeszedł na własność rodu Wężyków, którzy jednak tu nie zamieszkali, a pozbawiony remontów pałac chylił się ku upadkowi. W 1847 r. zamek kupili Jeziorańscy i częściowo go odbudowali. Kierując się jednak względami użytkowymi zatarli oni wówczas niektóre cechy stylowe.

Podczas I wojny światowej w Bykach stacjonowały wojska niemieckie, dewastując wnętrza pierwszego piętra. Dalsze zniszczenia przyniosła II wojna – zawaleniu uległ wówczas północny odcinek budowli, co pociągnęło za sobą konieczność rozbiórki fragmentu baszty. Następnym prywatnym właścicielem był Maksym Czarnecki, następnie budowla przeszła na własność Skarbu Państwa i została odrestaurowana w latach 1959–1964. Po remoncie w budynku mieściły się: Technikum Rolnicze, następnie Policealne Studium Weterynaryjne i Zasadnicza Szkoła Ogrodnicza. Od 1980 r. zamek w Bykach jest siedzibą Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Piotrkowie Trybunalskim.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Zespół zamkowy w Piotrkowie Trybunalskim - Park, nr rej.: 288 z 1983-08-31
• Zespół zamkowy w Piotrkowie Trybunalskim - Zamek, nr rej.: 156-IX-2 z 1947-05-02
• Zespół zamkowy w Piotrkowie Trybunalskim - Zamek, nr rej.: 181 z 1967-09-16

Położenie obiektu

Zamek znajduje się w północnej części miasta, przy ul. Kasztelańskiej, odchodzącej od ul. Łódzkiej (droga krajowa nr 91 prowadząca z Piotrkowa w stronę Łodzi), w dawnym przysiółku Byki. Dojazd autobusem linii miejskich nr 9.

Dostępność

Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Bratoszewicach – oddział w Piotrkowie Tryb. – jest czynny od poniedziałku do piątku w godzinach 7:00–15:00.

Źródła, informacje w Internecie

• Łoziński J., Katalog zabytków Sztuki w Polsce Tom II Województwo Łódzkie, Państwowy Instytut Sztuki, Warszawa, 1954;
• Nowakowski T., Piotrków Trybunalski i okolice, Sport i Turystyka, Warszawa, 1972.