Zespół pałacowy Ostrowskich w Tomaszowie Mazowieckim

Pałac zbudowany został w 1812 r. w stylu klasycystycznym. W wyniku przebudów styl budynku zmienił się na romantyczny. Obecnie mieści się tu Muzeum Regionalne.

Opis

Pierwotna parterowa bryła pałacu została z biegiem lat znacznie urozmaicona. Dziś pałac jest budynkiem asymetrycznym, ze znacznie wyższą wieżą, przylegającą do budynku od strony zachodniej oraz dawną oranżerią i kaplicą pałacową od strony wschodniej.

Poza urozmaiconymi elementami przestrzennymi, pałac charakteryzuje się oszczędnym detalem architektonicznym, nawiązującym przede wszystkim do renesansu.

Data lub czas powstania

1812 r. (XIX w.)

Początkowo powstał budynek parterowy, w 1817 r. do pałacu została dobudowana oranżeria, a całość zakończono w początku lat 30. XIX w.

Materiał budowlany

Budynek murowany.

Historia

Rodzina Ostrowskich nabyła dobra ujezdzkie w 1786 r., a w dwa lata później Tomasz Ostrowski na terenie dzisiejszego Tomaszowa uruchomił wielki piec hutniczy. Tym samym rozpoczęła się kariera przemysłowa tego ośrodka. O ile hutnictwo utrzymało się tutaj do lat 40. XIX w., o tyle już w latach 20. tego stulecia na plan pierwszy wysunęło się włókiennictwo, rozwijane przez kolejnego z rodu – Antoniego Ostrowskiego. To on wzniósł w 1812 r. pałac, który od tej pory stał się letnią rezydencją rodziny (główną rezydencją pozostawał pałac w Ujeździe). Projekt budynku wykonał architekt Lessel.

Po upadku powstania listopadowego, w którym Ostrowski aktywnie uczestniczył, pałac wraz z majątkiem został rodzinie odebrany. Odkupił go syn Antoniego, Stanisław, dopiero w 1856 r. Rezydencja pozostała własnością rodziny do wybuchu II wojny światowej. Po wojnie podjęte zostały próby umieszczenia w budynku muzeum, co udało się głównie za sprawą Jana Piotra Dekowskiego, w 1950 r. Funkcję tą pałac pełni do dziś.

Rodzaj zbiorów, ekspozycji

Ekspozycja muzealna składa się z kilku wystaw: historycznej, etnograficznej, archeologicznej, przyrodniczej. Uzupełnieniem jest odtworzony gabinet Antoniego Ostrowskiego (m.in. z portretem jego ojca – Tomasza), kopią aktu nadania osadzie praw miejskich w 1830 r., czy z szeregiem książek z bogatego księgozbioru rodziny Ostrowskich.

Bardzo cennym eksponatem jest wystawiony w dawnej wozowni niemiecki transporter opancerzony, o nazwie Rosi (nadanej przez załogę w czasie wojny). Wóz ten został w 1996 r. wydobyty z dna Pilicy, gdzie zachował się w doskonałym stanie.

Ciekawostki

Piętrowy budynek pałacu posiada wieżę, która podwyższa go o kolejne dwie kondygnacje. Zgodnie z miejscową legendą, na wieżę wchodził hrabia Antoni Ostrowski i obserwował stąd jak rozwija się założone przez niego miasto.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Zespół pałacowy Ostrowskich w Tomaszowie Mazowieckim - Pałac, nr rej.: 513-I-10 z 1950-10-17
• Zespół pałacowy Ostrowskich w Tomaszowie Mazowieckim - Pałac, nr rej.: 342 z 1967-12-29
• Zespół pałacowy Ostrowskich w Tomaszowie Mazowieckim - Park, obecnie miejski, nr rej.: 397 z 1988-09-14

Położenie obiektu

Pałac znajduje się w centrum miasta, 50 m na północ od tomaszowskiego ratusza i ok. 200 m na wschód od pl. Kościuszki.

Dostępność

Muzeum czynne codziennie oprócz poniedziałków w godz.: 10:00–15:45.

Źródła, informacje w Internecie

• Kotewicz R., Ród Ostrowskich i Tomaszów Mazowiecki na przestrzeni dziejów, [w:] Ród Ostrowskich w dziejach Tomaszowa i Rzeczypospolitej, Muzeum w Tomaszowie Maz., Archiwum Państwowe w Piotrkowie, Tomaszów Maz. 1994, s. 32–41;
• www.muzeumtomaszow.pl.