Kościół parafialny pw. św. Mateusza Ewangelisty i Wawrzyńca Męczennika

XVI-wieczny kościół parafialny utrzymany jest w stylu późnorenesansowym. Jest to drugi pod względem wieku zabytek Pabianic.

Opis

Jest to murowana, trójnawowa, bazylikowa świątynia z transeptem i półkolistą absydą zamykającą prostokątne prezbiterium. Świątynię zbudowano na planie krzyża, jest zorientowana w kierunku wschodnim. Wyniosła, zbudowana na planie czworoboku, w wyższych partiach ośmioboczna wieża znajduje się w zachodniej części obiektu. W 1865 r. zyskała swój obecny kształt, pierwotnie była niższa, kryta baniastym hełmem. Obecnie jest zwieńczona piramidalnym nakryciem neogotyckim z zegarem i krzyżem na szczycie.

Główne wejście do świątyni znajduje się na dole wieży. Renesansowy portal przy głównym wejściu do kościoła, znajdującym się w wieży zdobi herb kapituły krakowskiej i miasta Pabianic – trzy korony. Nad dawnym, zamurowanym wejściem na północnej ścianie kościoła wyryty jest napis: „Beati qui habitant in domo Tua Domine” – „Błogosławieni, którzy przebywają w domu Twoim”, obok łacińskiej sentencji religijnej znajduje się podpis: „Jakub Fusski, muliarz krakowski rękami własnemi wykonał (...) 1585”. Interesujące są dwie tablice pamiątkowe z kamienia ku czci kanoników – fundatorów kościoła z XVI w. i księżnej Judyty z XVII w.

Data lub czas powstania

XVI w.

1583–1588.

Materiał budowlany

Obiekt murowany z cegły.

Historia

Kościół pw. św. Mateusza powstał w miejscu drewnianej świątyni, która spłonęła w 1532 r. 50 lat po pożarze kanonik Paweł Dembski podpisał w imieniu kapituły krakowskiej kontrakt na budowę murowanego kościoła z murarzem Ambrożym Włochem. Decyzja o wybudowaniu świątyni w tym miejscu zapadła zaraz po wzniesieniu położonego w pobliżu dworu kapituły krakowskiej. Budowa kościoła zakończyła się w 1588 r., wtedy też poświęcono świątynię.

Ciekawostki

Na placu przed kościołem stoi pomnik franciszkanina św. Maksymiliana Marii Kolbego autorstwa Krystyny Faldygi-Solskiej z 1994 r. Bohater pomnika urodzony był w Zduńskiej Woli, do trzynastego roku życia mieszkał w Pabianicach.

Z kościołem i położonym obok dworem obronnym związana jest legenda, głosząca, że pomiędzy obydwoma budowlami znajduje się podziemny tunel. Miał on powstać po to, by pewna szpetna królewna mogła niezauważona udawać się na mszę.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Kościół par. pw. św. Mateusza i św. Anny, nr rej.: 62-IV-10 z 1948-03-23
• Kościół par. pw. św. Mateusza i św. Anny, nr rej.: A/44 z 1967-08-29

Położenie obiektu

Kościół znajduje się w centrum Pabianic, na Starym Mieście, naprzeciwko dworu kapituły krakowskiej.

Dostępność

Obiekt jest dostępny z zewnątrz i wewnątrz, po mszy świętej. Msze święte odbywają się w dni powszednie w godz.: 6:30, 8:00, 18:00, a w niedziele i święta o 6:30, 8:30, 10:00, 11:30, 13:00 i 18:00.

Źródła, informacje w Internecie

• Opis historii kościoła widnieje w gablotach znajdujących się w kruchcie kościoła;
• Adamek R., Nowak T., 650 lat Pabianic, Łódź 2005;
• Adamczyk A., Pabianice. Przewodnik po historii i współczesności miasta, Pabianice 2007;
• www.um.pabianice.pl.