Pyskowice – obszar atrakcyjny kulturowo

Ponad 750-letnie Pyskowice, toszecki zamek z prężnie działającym centrum kultury, zbrosławickie sanktuarium maryjne oraz wodne tereny rekreacyjne – wszystko to świadczy o wybitnym bogactwie obszaru atrakcyjnego kulturowo Pyskowice.

Opis

Określenie OAK

Obszar atrakcyjny kulturowo Pyskowice obejmuje część powiatu gliwickiego i tarnogórskiego. Na jego terytorium położone są niezwykle cenne pod względem kulturowym miejscowości, takie jak Pyskowice, Toszek i Zbrosławice. Granice obszaru atrakcyjnego kulturowo Pyskowice wyznaczają: granica z województwem opolskim na zachodzie, granica z gminą Wielowieś na północy, granica gminy Zbrosławice na wschodzie oraz granica obszaru atrakcyjnego kulturowo Gliwice (miasta Gliwice) na południu.

Położenie

Obszar atrakcyjny kulturowo Pyskowice położony jest w środkowo-zachodniej części województwa śląskiego, w pobliżu aglomeracji katowickiej. Charakteryzuje się pagórkowatym ukształtowaniem terenu, który tworzy malownicze krajobrazy. Przez obszar przepływa rzeka Drama, która rozpoczyna swój bieg w okolicach Tarnowskich Gór i przepływa przez Zbrosławice oraz Pyskowice, kończąc swój bieg w Kanale Gliwickim. Z punktu widzenia atrakcyjności obszaru Pyskowice należy podkreślić, iż na jego terenie znajdują się trzy akweny wodne: Jezioro Dzierżno Duże, Jezioro Dzierżno Małe oraz Jezioro Pławniowice, które pełnią funkcję zaplecza rekreacyjno-wypoczynkowego dla mieszkańców pobliskiej Aglomeracji Śląskiej.

Atrakcyjność turystyczna

Atrakcyjność turystyczną obszaru atrakcyjnego kulturowo Pyskowice wyznaczają przede wszystkim położone na jego terenie dwa miasta: Pyskowice i Toszek. Ich historia pozostawiła po sobie piękne wspomnienia i zabytki, które po dziś dzień przyciągają rzesze turystów. Pyskowice to miasto, które wychodziło z każdej opresji osłabione, ale dzięki swoim mieszkańcom szybko wracało na ścieżkę rozwoju. Dzisiaj to podzielone rzeką Dramą miasteczko, pięknie położone na pagórkowatym terenie, prawie na obrzeżach Gliwic, urzeka odbudowaną Starówką, tradycjami kolejarskimi i zabytkowymi budowlami sakralnymi. Z kolei Toszek kojarzy się bezsprzecznie z górującym nad nim XV-wiecznym zamkiem, stanowiącym dzisiaj siedzibę prężnie działającej instytucji kultury, jaką jest Centrum Kultury „Zamek w Toszku”.

Wirtualny spacer w 3D

Pyskowice – Rynek

Nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy piasku. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 r. we Wrocławiu wymienia wcześniejszą od niemieckiej nazwę „Pyskowice” podając jej znaczenie jako „Sandkrug”, czyli tłumacząc na język polski „Dzban piasku, piaskowa gospoda”.

Historia

Historia obszaru atrakcyjnego kulturowo Pyskowice to historia sięgająca XIII w. Pierwsze pisemne wzmianki o tych terenach pojawiły się bowiem ok. 1250 r. Toszek i Pyskowice mają jednak różną historię, stąd też kilka słów poniżej o każdej z nich.

Historia Pyskowic sięga XIII w., a może nawet jednego wieku wcześniej. Pierwsza pisemna wzmianka na temat Pyskowic pochodzi z 1256 r. z dokumentu, z którego dowiadujemy się również, iż nazwa miejscowości pochodzi od Pisca – prawdopodobnego założyciela osady. Dokumenty dotyczące nadania osadzie praw miejskich niestety nie przetrwały do czasów współczesnych, przypuszczalnie jednak wydarzenie to miało miejsce w 1260 r. Lokacji miasta dokonać miał książę opolski Władysław I. Po śmierci ostatniego księcia opolskiego Jana w 1532 r., Pyskowice znalazły się we władaniu Habsburgów.

Od XV w. możemy mówić o stopniowym rozwoju Pyskowic. Mieszczanie trudnili się rolnictwem oraz rzemiosłem. W XV w. w mieście istniały już cechy: szewców, stolarzy, piekarzy, krawców i rzeźników. W kolejnych wiekach okresy dobrego prosperity przerywane były różnego rodzaju tragediami – wojny husyckie, wojna trzydziestoletnia, potop szwedzki, a w wieku XVIII również epidemie, klęski głodu oraz kolejne wojny. To wszystko pozostawiło swój ślad na rozwoju Pyskowic, które jednak za każdym razem stosunkowo szybko powracały na ścieżkę wzrostu. Widać więc, że społeczność lokalna bardzo dbała o swoją małą ojczyznę. Wiek XIX rozpoczęła wielka tragedia, bowiem w aż 11 pożarach spłonęła większa część zabudowy miasta, ze Starówką na czele. Odbudowę miasta przeprowadzono wg nowego jej planu, ale zachowany został średniowieczny układ urbanistyczny. Wiek XIX jednak to również zbudowanie linii kolejowej z Opola do Gliwic, przecinającej miasto, co bardzo pozytywnie wpłynęło na jego rozwój. Okres prosperity został przerwany przez wybuch I wojny światowej oraz powstania śląskie. W wyniku plebiscytu, który miał w Pyskowicach bardzo ostry przebieg, miasto pozostało w granicach niemieckich. Do Polski powróciło po II wojnie światowej.

O grodzie toszeckim po raz pierwszy źródła pisane mówią w 1222 r. Historycy twierdzą jednak zgodnie, że gród w Toszku istniał już z pewnością w XII w. Prawdopodobnie kasztelania powstała za panowania Bolesława Krzywoustego. W okresie rozbicia dzielnicowego gród kasztelański w Toszku należał do kolejnych książąt śląskich z linii opolskiej, potem bytomsko-kozielskiej, linii cieszyńskiej i oświęcimskiej. Największe znaczenie osiągnął w okresie długiego panowania księcia toszeckiego Przemysława (z linii oświęcimskiej) w XV w., który to książę nie tylko odbudował tutejszy zamek po zniszczeniach spowodowanych przez najazdy husyckie, ale również uczynił z niego swoją stałą, murowaną rezydencję.

W kolejnych wiekach dobra toszeckie wielokrotnie zmieniały swoich właścicieli. Byli nimi książęta linii opolskiej, Habsburgowie, Redernerowie i Collonowie. Tym ostatnim Toszek zawdzięcza swój spektakularny rozwój w II poł. XVII w. W efekcie bowiem dobudowy nowych fragmentów mieszkalnych toszecki zamek obronny przemienił się w wygodną rezydencję magnacką, która nie miała sobie równych w tej części Górnego Śląska. Po sprzedaży przez zasłużoną dla zamku rodzinę Collonów, w posiadanie okolicznych dóbr weszła rodzina Peterswaldów, a następnie Kotulińskich, i kolejno – Posadowskich i Eichendorffów.

Wybitny niemiecki poeta romantyczny, Joseph Eichendorff, spędził tutaj swoje dzieciństwo, co później znalazło odzwierciedlenie w jego twórczości. Niestety kres świetności Toszka położył tragiczny w skutkach pożar na pocz. XIX w., po którym to kluczowa budowla – zamek – stała się ruiną. Dzięki jednak zaangażowaniu społeczności lokalnej dzisiaj świeci ponownie swoim blaskiem. A sam Toszek dzisiaj znany jest przede wszystkim dzięki mającym swoją siedzibę w zamku centrum kultury, którego działalność nakierowana jest na zachowanie tradycji i dziedzictwa historycznego tego niezwykłego miejsca.

Najważniejsze atrakcje

Obszar atrakcyjny kulturowo Pyskowice jest niezwykle bogaty w obiekty historyczne, co jest wynikiem jego wielowiekowej historii.

Wizytówką samych Pyskowic jest stojący na rynku ratusz, wybudowany po wielkim pożarze miasta w latach 20. XIX w. na miejscu swojego poprzednika. Podziwiać można nie tylko jego architekturę, ale również wnętrza, w których zlokalizowane jest Muzeum Miejskie. Stanowi ono obowiązkowy punkt programu zwiedzania Pyskowic, albowiem poświęcone jest lokalnym tradycjom i wielowiekowej historii Pyskowic. Dzieje tego urokliwego miasteczka przybliża również jego mieszkańcom oraz przyjezdnym największa organizowana na staromiejskim rynku impreza plenerowa – Legendy Pyskowickie, czyli „Historyja Mistrza Jana z Pyskowic”. Najstarszym jednak zabytkiem na terenie miasta jest kościół pw. św. Mikołaja, który został wzniesiony w stylu gotyckim w XV w. i cudem ocalał z pożaru w 1822 r. Kolejną unikatową atrakcją miasta jest niewątpliwie powstały na bazie kompleksu budynków hali wachlarzowej i wagonowej Skansen Kolejowy, który prowadzi Towarzystwo Ochrony Zabytków Kolejnictwa i Organizacji Skansenów. Do innych godnych odwiedzenia miejsc należy również założony w 1830 r. pyskowicki kirkut będący świadectwem życia ludności żydowskiej na terenie miasta – prawdziwy skarb dla miłośników żydowskiej sztuki sepulkralnej.

W Toszku miejscem, które należy odwiedzić jest oczywiście znany nie tylko w województwie, ale i całej Polsce zamek, który urzeka nie tylko swoim położeniem i architekturą, ale również organizowanymi tutaj imprezami, wernisażami, czy też możliwością podziwiania teatrzyku kukiełkowego z zamkowej baszty. Toszeckie „Dni Średniowiecza” czy „Celtycka Noc Świętojańska” to wydarzenia na skalę województwa. Drugim niezwykle ważnym zabytkiem Toszka, związanym nierozerwalnie z założeniem miasta, jest kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, który został wzniesiony w XV w. na ruinach kościoła pw. św. Piotra. Ta barokowa świątynia przez wielu uważana jest za jeden z najciekawszych obiektów sakralnych na Górnym Śląsku.

Będąc w Toszku nie można pominąć także rynku. Zresztą, wiedzie przez niego jedyna droga na zamek, więc nie ma takiego zagrożenia. A centralny plac miasteczka warto zobaczyć nie tylko z uwagi na zachowany w pełni średniowieczny układ urbanistyczny, ale również z uwagi na zrealizowany niedawno projekt jego rewitalizacji, dzięki któremu toszecki rynek został w 2009 r. zwycięzcą Konkursu na Najlepszą Przestrzeń Publiczną województwa śląskiego. Teren placu ma duże różnice wysokości, co dodaje mu tylko malowniczości. Dookoła zaś istnieje zwarta zabudowa, pochodząca z poł. i końca XIX w., a także z różnych okresów I poł. XX w. W części centralnej zaś znajduje się figura św. Jana Nepomucena stojąca na kamiennym cokole.

Znajdujące się na terenie obszaru atrakcyjnego kulturowo Zbrosławice to niezwykle ważne miejsce kultu maryjnego w województwie śląskim, jako że znajduje się tutaj Sanktuarium Matki Bożej Zbrosławickiej.

Wartościom kulturowym obszaru towarzyszą także walory przyrodnicze, przede wszystkim w postaci akwenów wodnych, stanowiących doskonałą bazę rekreacyjno-wypoczynkową.

Charakterystyka zagospodarowania turystycznego

Obszar atrakcyjny kulturowo Pyskowice jest dobrze dostępny pod względem komunikacyjnym. Bliskość Aglomeracji Śląskiej powoduje, iż be problemu można się tutaj dostać każdym środkiem transportu. Na uwagę zasługuje fakt, iż dwa najważniejsze miasta obszaru – Pyskowice i Toszek – posiadają połączenia kolejowe, tak więc również wewnątrz obszaru możliwe jest przemieszczanie się z wykorzystaniem pasażerskiego transportu kolejowego. Dobrze rozwinięta jest także sieć połączeń autobusowych. Jeżeli chodzi o bazę noclegową i gastronomiczną, jej ilość oraz zróżnicowanie sprawiają, iż każdy znajdzie tutaj coś dla siebie. Na uwagę zasługują ośrodki położone bezpośrednio nad znajdującymi się na obszarze jeziorami.

Inne

Źródła

www.pyskowice.pl

zamektoszek.pl