Stare Miasto w Krakowie

Stare Miasto jest najstarszym obszarem Krakowa, otoczone jest Plantami krakowskimi założonymi w latach 1822–1830. Jego centrum stanowi Rynek Główny. Stare Miasto wraz ze wzgórzem wawelskim oraz zabytkami Kazimierza zostało zapisane na listę UNESCO.

Opis

Krakowskie zabytki zostały jako pierwsze w Polsce wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Narodowego UNESCO w 1978 r. Na listę trafiło samo centrum otoczone plantami, wzgórze wawelskie oraz Kazimierz – dzielnica żydowska.

Rynek Główny

Sercem miasta, tętniącym życiem niezależnie od pory dnia, jest Rynek Główny. Najlepiej wejść na niego od strony Bramy Floriańskiej, przed którą obejrzeć należy Barbakan (fragment fortyfikacji), a jeszcze wcześniej pl. Matejki z pomnikiem postawionym w rocznicę 500-lecia Bitwy pod Grunwaldem. Obok znajduje się kościół św. Floriana, w którym formowały się pochody koronacyjne królów Polski, kierujące się na Wawel. Kondukt tak samo jak dziś turyści udawał się bramą Floriańską w stronę rynku, a dalej ulicą Grodzką do katedry na Wawelu.

Brama jest pozostałością po 3 km murów, które otaczały całe stare miasto i składały się z 47 baszt, bram i fosy (szerokiej na 22 m, głębokiej na 8 m). Mury zostały zburzone przez samych krakowian, którzy zdecydowali się w XIX w. „wyzwolić” miasto i opasać je plantami.

Niedaleko bramy znajduje się Muzeum Czartoryskich – prezentujące zbiory sztuki Izabeli Czartoryskiej, które przybyły z Puław. Zbiory rozkradzione przez Niemców w czasie II wojny światowej udało się odzyskać tylko w małej części. Dziś najcenniejsza w zbiorze jest „ Dama z gronostajem” pędzla Leonardo da Vinci. Ulica

Rynek Główny jest największym średniowiecznym rynkiem w Polsce co wyraża się w wymiarach 200 x 200 m. To właśnie na rynku toczy się życie Krakowa, najbardziej charakterystyczne dla tego wytyczonego w XIII w. placu są kwiaciarki, kiedy wokół zmieniają się restauracje i sklepy, coraz to nowi artyści próbują zarobić na siebie występami dla turystów, ona są niezmienne w krajobrazie miasta. Sam środek placu zajmuje renesansowy budynek handlowy zwany Sukiennicami, który powstał w 1555 r. (wcześniejszy gotycki spłonął), do dziś miejsce zakupu wszelkich pamiątek z Polski i Krakowa. Na rynku znajduje się też wieża ratuszowa, z której szczytu można podziwiać widok na miasto, wdrapując się na jej szczyt obejrzeć można pamiątki po rajcach miejskich. Naprzeciwko wierzy pod numerem 27 w pałacu pod Baranami znajduje się najsłynniejsza krakowska artystyczna piwnica. Zresztą każda z kamienic ma swoją historię: pod numerem 6 mieszkał Henryk Walezy – polski król w latach 1573–1574, a także Tadeusz Kościuszko; pod numerem 7 narodziła się publiczna poczta; w kamienicy pod Jaszczurami (nr 8) znajduje się wspaniałe sklepienie gotycki, a pod 15 i 16 "Wierzynek" – najsłynniejsza na rynku restauracja.

Dwa kościoły zasługują na szczególna uwagę. Pierwszy to stojący u wylotu ul. Grodzkiej kościół pw. św. Wojciecha – prawdopodobnie najstarszy w mieście. Świątynia znajdowała się w tym miejscu już w X w., a jedna z jej ścian przetrwała nawałę mongolską w 1241 r. Drugi to oczywiście Kościół Mariacki, wspaniały przykład strzelistego, ceglanego gotyku. Każdy zna zapewne hejnał grany z wyższej, 81-metrowej wieży co godzinę. Wewnątrz można podziwiać sztukę z najróżniejszych epok, miesza się w niej gotyk, renesans, barok, secesja. Choć oczywiście najciekawszy jest olbrzymi ołtarz Wita Stwosza (12 x 11 m), wykonany w latach 1477–1489 z pni 500-letnich lip.

Przedłużeniem osi ul. Floriańskiej po drugiej stronie rynku jest ul. Grodzka. Przy niej znajduje się wzorowany na włoskiej świątynie Il Gesu kościół św. Piotra i Pawła. Świątynia powstała przy kooperacji Zygmunta III Wazy, architekta Giovanniego Trevana i jezuity Piotra Skargi (którego grób znajduje się krypcie kościoła). Znajdowało się w nim najdłuższe w Polsce wahadło Foucaulta.

W okolicach rynku znajduje się także kilka innych budynków wartych obejrzenia: kościół św. Anny; Collegium Maius – najstarszy budynek Uniwersytetu Jagielońskiego; klasztor Franciszkanów – ze wspaniałym witrażem Stanisława Wyspiańskiego; kościół Dominikanów.

Wawel

Idąc w dół ul. Grodzką docieramy do Zamku na Wawelu. Wawelskie sale stanowią dziś wielką wartość, na szczególną uwagę zasługują komnaty gotyckie, królewskie apartamenty – sypialnie i ubieralnie, Sala Tronowa, Sala Senatorska, Sala Przeglądu Wojsk i wiele innych. Wspaniałe walory przedstawia katedra krakowska, występują w niej wszystkie obecne w Polsce style architektoniczne od romańskiego po secesję. Kościół ten był świadkiem wielu wspaniałych wydarzeń: koronacji królewskich, małżeństw dynastycznych, zwożono tu sztandary i zdobyczne trofea wojenne. Ważnym miejscem w katedrze jest krypta, w której złożone są szczątki doczesne królów – od Władysława Łokietka po Augusta II, a także polscy bohaterowie narodowi – Tadeusz Kościuszko, książę Józef Poniatowski czy Józef Piłsudski, pełni ona rolę „sanktuarium narodu polskiego”. W katedrze znajduje się brzmiący w wyjątkowych momentach dziejowych Dzwon Zygmunta. Wyjątkowego charakteru nadaje katedrze złota bryła znajdująca się nad Kaplicą Zygmuntowską. Warto także zwiedzić skarbiec, którego najcenniejszym zabytkiem jest Włócznia św. Maurycego.

Kazimierz

Dzielnica miasta jaką jest Kazimierz, została założona jako oddzielne miasto przez Kazimierza Wielkiego, nazwane na jego cześć. Dziś można odnaleźć ślady założenia miasta, pl. Wolnica to stary rynek miejski, a stojący na nim budynek mieszczący dziś Muzeum Etnograficzne, jest jego ratuszem. Dzielnica ta związana jest przede wszystkim z ludnością żydowską, pomiędzy ul. Bożego Ciała i ul. Szeroką – mieści się żydowskie miasto. Na terenie tym znajduje się olbrzymia ilość pamiątek po jego mieszkańcach. Przy ul. Józefa 38 znajduje się Bożnica Wysoka, najbogatsza synagoga w mieście, Stara Synagoga mieści się przy ul. Szerokiej 24, do l. 30. XX w. Żydzi odmawiali w niej modlitwę za ich dobroczyńcę króla Kazimierza. Do dziś nabożeństwa odbywają się w synagodze Remuh, do której przylega cmentarz o tej samej nazwie. Kazimierz jest dziś miejscem, którego klimat sprzyja nocnemu życiu w licznych kawiarniach i pubach.

Forma ochrony prawnej

Wpis obiektu na światową listę dziedzicta UNESCO: Stare Miasto w Krakowie (K IV / 1978).

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Stare Miasto w Krakowie, nr rej.: A-1 z 1933-05-22

Źródła, informacje w Internecie

Turystyczna encyklopedia Polski, Bielsko-Biała 2007.