Zamek Dunajec w Niedzicy

Zamek wywodzi swą historię z XIV w. gdy w tym miejscu powstała wieża, w XVI w. węgierscy właściciele przeprowadzili renesansową przebudowę. Wewnątrz znajduje się dziś ekspozycja historyczna, etnograficzna i przyrodnicza.

Opis

Zamek w Niedzicy to jedyna tak świetnie zachowana warownia górska w Polsce. Pomimo upływu lat, można nadal zwiedzać zamek górny i zamek średni, natomiast w części dolnej znajdują się pokoje gościnne. Dobre zachowanie twierdzy wynika także z małego znaczenia zamku Dunajec, rzadko oblegany nie miał okazji doznać znaczącego uszczerbku. Z drugiej strony nie przykładano także dużej wagi do jego wystroju.

Część z kamienia wapiennego z kwadratową wieżą to zamek górny, ponadto składa się na niego także część mieszkalna i mały dziedziniec ze studnią głęboką na 90 m. Pod tym zamkiem mieściło się więzienie. Zamek dolny to część otynkowana, posiada ona 3 baszty. Mury tej części zwieńczone są renesansową attyką. Pomiędzy zamkami znajduje się część średnia. Koniec drugiej wojny światowej przyniósł ogołocenie pomieszczeń, muzealnikom udało się odtworzyć pomieszczenia związane z ostatnią właścicielką Iloną Bethlen-Salamon. Z oryginalnego wyposażenia możemy oglądać XVII-wieczną skrzynię, kredens, krzesła i porcelanę. Duże wrażenie robi także kaplica zamkowa.

Do zwiedzania z przewodnikiem udostępnione są komnaty na zamku górnym i średnim, zawierające ekspozycje związane z historią zamku oraz wyposażeniem siedziby szlacheckiej. Z dwóch tarasów widokowych rozciąga wspaniały widok na okolicę: Pieniny, zaporę, zamek czorsztyński a nawet Tatry.

Dziś zamek leży nad zalewem, warto sobie jednak zdawać sprawę, że powstał on po II wojnie światowej, a mieszkańcy zamku przez stulecia mieli zupełnie inny widok. Z tarasów zamkowych jak na dłoni widać Pieniny i przy dobrej pogodzie Tatry.

Data lub czas powstania

1330 r. (XIV w.)

Materiał budowlany

Obiekt murowany – kamień, część otynkowana.

Historia

Zamek w Niedzicy jest od początków swego istnienia połączony historią z Węgrami. Od zawsze był on siedzibą rodów Berzeviczych, Zapolyów, Horvathów i Salomonów.

Granica z Węgrami przebiegała w tym miejscu aż do 1920 r. Więc zamek ten był częścią łańcucha zamków granicznych, a jego twórca Kokosz Brzeviczy, postawił go w 1310 r. naprzeciwko polskiego zamku w Czorsztynie. Wpierw był to zamek ziemno-drewniany.

W roku 1330 kolejny właściciel Wilhelm Drugeth wybudował budowlę z kamienia (dzisiejszy zamek górny). Kolejne zmiany miały miejsce w XIV w. kiedy to Berzevicze dobudowali zamek średni. W latach 1463–1470 Emeryk Zapoly dobudował duży budynek mieszkalny, który z czasem został wchłonięty przez zamek dolny. W 1589 r. zamek kupił Jerzy Horvath, został on wtedy wyposażony w najnowocześniejszy sprzęt wojskowy, a także nadano renesansowe cechu zamkowi dolnemu. Zamek w XVIII w. został oddany w dzierżawę, co wpłynęło negatywnie na jego kondycję, dopiero w 1817 r. powrócili do niego właściciele by nadać mu dawną świetność, co wiązało się z nadaniem zamkowi cech rezydencji magnackiej – w dolnym zamku zorganizowano salę balową.

Ciekawostki

W zamku aż do 1931 r. istniały tzw. stosunki żelarskie, czyli forma odpracowania przez chłopów kosztów czynszu za pomocą pracy, zamiast pieniędzy. Tym samym była to ostatnia enklawa pańszczyzny w Polsce.

Z zamkiem wiąże się wyjątkowa historia. W 1946 r. Andrzej Benesz (potomek właścicieli) znalazł pod progiem bramy zwitek z pismem węzełkowym Inków. Znalezisko mogło pochodzić z czasów Sebastiana Berzeviczego, który miał żonę Indiankę, a jego córka wyszła za mąż za potomka inkaskiej dynastii – los rzucił ją także do Polski. Z Niedzicą wiąże się schyłek jej życia, to tutaj została zabita z ręki skrytobójcy. Uważano, że węzły prowadzą do skarbu Inków, jednak nigdy tego nie wyjaśniono, a one same zaginęły.

Forma ochrony prawnej

Obiekt wpisany do rejestru zabytków jako:

• zamek, nr rej.: I-3/21/46 z 1.08.1947.

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Zamek „Dunajec” w Niedzicy, nr rej.: I-3/21/46 z 1947-08-01

Położenie obiektu

Zamek znajduje się nad Dunajcem, na stromej skale 566 m n.p.m.

Dostępność

Całoroczny.

Zwiedzanie w grupach z przewodnikiem, przewodnik ujęty jest w cenie biletu. Zamek otwarty dla zwiedzających: od 01.05 do 31.09 codziennie w godzinach 9:00–19:00 oraz od 01.10 do 30.04 w godzinach 9:00 –16:00 (z wyjątkiem poniedziałków).

Parking

Przy obiekcie.