Ruiny zamku w Chęcinach

Opis

Zamek królewski z przełomu XIII i XIV wieku.

Pierwotnie powstał na planie nieregularnego wieloboku, na wzgórzu wznoszącym się na wysokość 360 m n.p.m. Dziedziniec otoczony był wysokimi na 9 m murami ze strzelnicami.

Zamek składa się z dwóch części. Jedną z nich jest zamek górny, znajdujący się między dwoma basztami z murem grubości 2 m, drugą zaś zamek dolny z dużym dziedzińcem i basztą.

Mury wzniesiono głównie z miejscowego szarego wapienia, ale część także z piaskowca jasnego i czerwonego oraz z cegły. Główne lochy mieściły się w dole wieży frontowej.

Data lub czas powstania

XIV w.

Materiał budowlany

Historia

Budowa zamku w Chęcinach rozpoczęła się na przełomie XIII i XIV wieku. Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1306 r., kiedy to Łokietek nadał biskupowi Muskacie warownię wraz z jedenastoma okolicznymi wsiami. Później zapis ten został cofnięty i zamek z miastem stał się ośrodkiem władzy książęcej, a potem królewskiej. Z początku była tylko część wschodnia – dwie wieże z murem w kształcie wieloboku. W latach 1318–1325 został dobudowany skarbiec oraz budynek mieszkalny. Na zamku często przebywał król, odbywały się także zjazdy rycerstwa. W 1318 r. zdeponowano w nim skarbiec archidiecezji gnieźnieńskiej w obawie przed Krzyżakami.

W okresie późniejszym funkcje militarne i rezydencjonalne zamku rozszerzono o więzienne. W 1386 r. uwięziony był w nim przyrodni brat Władysława Jagiełły Andrzej Wingold za bunt przeciw królowi. Po bitwie pod Grunwaldem na zamku w Chęcinach było więzionych wielu Krzyżaków.

Zamek został częściowo zniszczony przez pożar, jaki wybuchł na zamku w 1465 roku. Zamek niszczał od drugiej połowy XVI wieku, kiedy to wyprowadziła się królowa Bona. Po pożarze w połowie XVI w, starosta Stanisław Dębiński w celu doprowadzenia zamku do stanu używalności przeprowadził jedynie najważniejsze prace remontowe. Zamek doznał największych zniszczeń w XVII w. W 1607 r. w trakcie rokoszu Zebrzydowskiego spalono twierdzę i ograbiono zbrojownię. Dzięki staroście chęcińskiemu Stanisławowi Branickiego zamek remontowano. W 1655 był ponownie splądrowany przez Szwedów, a w 1657 także przez księcia Siedmiogrodu Jerzego Rakoczego. Od 1707 roku warownia nie była już rezydencją starostów i została opuszczona w 1707 roku po kolejnej dewastacji przez Szwedów. Później zamek opustoszał, a działa zamkowe ostatni raz wystrzeliły w 1787 r. na cześć króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Od tamtego momentu mury wykorzystywane były przez mieszkańców miasta jako materiał budowlany. Podczas I wojny światowej ruiny wykorzystywały wojska rosyjskie, w wyniku czego podczas austriackiego ostrzału artyleryjskiego zostały poważnie uszkodzone wieże. W okresie międzywojennym prace konserwatorskie i remontowe nie zatrzymały niszczenia zamku. W czasie II wojny światowej eksploatowano kamień z Góry Zamkowej co groziło zawaleniem zamku, na szczęście eksploatację wstrzymano. Po II wojnie światowej następuje ruin zamku odbudowano, a zamek wpisano do rejestru zabytków kategorii pierwszej.

Ciekawostki

• Więźniem zamku był oskarżony o podburzanie Rusi, przyrodni brat Władysława Jagiełły – Andrzej Wingold.
• W okolicach zamku realizowana pod koniec lat 60. sceny batalistyczne do filmu „Pan Wołodyjowski”.
• Na środku dziedzińca znajduje się otwór po studni, wykutej w skale na głębokość 100 m, sięgającej prawdopodobnie poniżej poziomu doliny chęcińskiej. Prawdopodobnie dzięki niej i podziemnym korytarzom prowadzącym kościoła możliwe było utrzymywanie łączności w czasie oblężenia.

Forma ochrony prawnej

Obiekt wpisany do rejestru zabytków jako:

• zamek, nr rej. A.234 z 9.0.1932 i z 15.02.1967.

• Ruiny zamku w Chęcinach, nr rej.: 265 z 1967-02-15

Położenie obiektu

Na zamek prowadzi stroma ścieżka, rozpoczynająca się obok kościoła.

Dostępność

Wstęp do zamku płatny.

Obiekt jest udostępniony dla turystów w następujących godzinach:

• 9:00–19:00 – do 30 kwietnia;

• 9:00–19:00 – maj, czerwiec, lipiec, sierpień;

• 9:00–18:00 – wrzesień;

• 9:00–16:00 – październik (dni powszednie);

• 9:00–18:00 – październik (poniedziałek, sobota,niedziela).

Inne

Atrakcją na zamku jest „Turniej rycerski o Miecz Króla Władysława Łokietka” oraz „Chęciński turniej miecza i szabli”. Szerokim zainteresowaniem cieszą się różnego rodzaju pokazy, m.in. kawaleryjskie. Istnieje możliwość wzięcia udziału w zawodach oraz w poszukiwaniu ukrytych skarbów.

Można się bawić także podczas organizowanych na Placu u Podnóża Góry Zamkowej pokazów tańca, sokolniczych, konnych i sztucznych ogni, koncertów muzyki dawnej, pikników oraz biesiad rycerskich.
Przy zamku działa Drużyna Rycerska Zamku Królewskiego w Chęcinach, zajmująca się odtwarzaniem kultury rycerskiej. Podczas organizowanych przez nich inscenizacji walk rycerskich można poznać historię warowni, dawne życie dworskie, musztry rycerskie oraz turnieje i pokazy konne.