Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie

W miejscu powstania zamku znajdowało się kiedyś grodzisko. Odbudowana w l poł. 80. XX w. budowla ma 5 skrzydeł, a ozdobiona jest attyką, najpiękniej wyglądającą z północnej strony zwłaszcza podczas wieczornej iluminacji.

Opis

Zamek składał się z wielu części, prezentujących dzieje zamku. Pierwszym jego elementem był Stary Dom – postawiony jako rekompensata mieszczan za zniszczenie rozpoczętej budowli Barnima III. Kolejnym elementem była kaplica św. Ottona, która otoczona była pierwotnie murem obronnym. Branim III zbudował następnie Dom Wielki o wymiarach 15,5 m x 49,5 m. Część mieszkalna była wzmocniona Wieżą Więzienną, w południowej elewacji.

Zmiany nastąpiły w końcu XV w. kiedy Bogusław X nadbudował Dom Wielki, jego syn Barnim XI podniósł o piętro skrzydło południowe, przykrył je dwuspadowym dachem, a następnie wzniósł Wieżę Zegarową.

W latach 1555–1577 zamek nabrał renesansowych rysów. Wtedy zburzono dom książęcy i kaplicę św. Ottona. Powstało natomiast zachodnie i północne skrzydło – to ostatnie z kaplicą na planie poprzedniej. W XVII wieku w pobliżu rezydencji założono ogród. Zamek odbudowany w XX w. po zniszczeniach wojennych, przyjął renesansową formę.

Data lub czas powstania

XII w.

Pierwsze zabudowania drewniane powstały w XII w., budowla murowana w XIII w. Zamek był wielokrotnie przebudowywany.

Materiał budowlany

Obiekt murowany – cegła, kamień.

Historia

Historia szczecińskiego zamku rozpoczyna się prawdopodobnie w XII w., kiedy to pierwszy władca Pomorza Zachodniego Warcisław wznosi swoją siedzibę. Atrakcyjna lokalizacja warowni powoduje, że swą siedzibę do Szczecina przenosi z Kamienia Bogusław II, wnuk Mieszka Starego. W 1237 r. Barnim I, lokuje miasto na prawie lubeckim, a następnie magdeburskim. Wtedy rozpoczynają się próby ufortyfikowania miasta. Jednak pierwsza próba zbudowania murowanego dworu podjęta przez Barnima II kończy się fiaskiem. Mieszczanie szczecińscy bojąc się o utratę samodzielności, wywołują protesty i burzą już gotowe mury. Po ugodzie, w której pośrednikiem był biskup kamieński, mieszczenie są zobowiązani do odbudowy zniszczonej części budowli. Częścią nowej warowni staje się kaplica św. Ottona, która po rozbudowanie zostaje podniesiona do rangi kolegiaty.

W początkach XV w. zamek stał się schronieniem dla patrycjatu i rady miejskiej Szczecina, która uciekła do warowni przed zbuntowanym plebsem. W kolejnych latach zamek rozbudowywał m.in. Bogusław X (mąż Anny Jagiellonki), wynikiem tego był piękny pałac bardzo ceniony za jego elegancję wśród współczesnych. Pod koniec XVI w. Jan Fryderyk przebudował zamek w stylu renesansowym, od tej pory zyskał on formę czteroskrzydłowej budowli. Ostatnim władcą pomorskim z rodu Gryfitów był na zamku Bogusław XIV, wojna trzynastoletnia spowodowała konieczność jego abdykacji i przejęcie władzy przez Szwedów. Na zamku osiadł szwedzki gubernator. Szwedzi wielokrotnie atakowani byli przez koalicje antyszwedzkie oparte przede wszystkim na Brandenburgii.

W latach 1705–1711 przebywała na zamku wraz z dziećmi Katarzyna Leszczyńska, pod koniec pobytu dołączył do niej jej mąż król Stanisław Leszczyński, szukający azylu przed wojskami saskimi i rosyjskimi.

W 1720 r. Szczecin znalazł się w granicach Prus, niestety niemieckie panowanie na zamku oznaczało ciągłe przebudowy, które spowodowały zatracenie cech renesansowych. We wnętrzach mieściły się archiwa, sądy, urzędy i mieszkania. Zamek od 1902 r. był odremontowywany, jednak prace trwały aż do II wojny światowej, która okrutnie obeszła się z budowlą, w wyniku nalotów w 1944 r. zniszczono 60 % jego zabudowy. Zaraz po wojnie podjęto się odbudowy, w latach 80. XX została ona zakończona, we wnętrzach powstała placówka kulturalna.

Ciekawostki

Na zamku ma miejsce olbrzymia ilość imprez kulturalnych, koncertów, przedstawień teatralnych, spektakli, wykładów. Świetnym miejscem na spotkania z kulturą są dwa dziedzińce zamkowe, które mieszczą scenę i wielu gości.

Forma ochrony prawnej

Obiekt wpisany do rejestru zabytków jako:

• zamek książąt pomorskich, nr rej.: 24 z 22.04.1955.

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Zamek książąt pomorskich w Szczecinie, nr rej.: 24 z 1955-04-22

Położenie obiektu

Obiekt znajduje się w centrum miasta, nad Odrą.

Dojście od dworca PKP wzdłuż Odry około 20 minut drogi.

Dostępność

Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie można zwiedzać od wtorku do niedzieli w godz. 10:00–18:00.

Źródła, informacje w Internecie

www.zamkipolskie.com

Inne

Zamek jest centrum kulturalnym Szczecina. Działa tutaj Zespół Wokalistów i Instrumentalistów „Camerata Nova”, kameralne kino „Zamek”, Teatr „Krypta”, kabaret „Piwnica Przy Krypcie”; w jego salach organizowane są seminaria, spotkania naukowe, imprezy promocyjne itp. Zamek można zwiedzać, dostępne są liczne wystawy, krypty książęce, Wieża Dzwonów. Jest on także siedzibą Centrum Informacji Turystycznej, Urzędu Marszałkowskiego, Urzędu Stanu Cywilnego.