Zespół bazyliki konkatedralnej pw. Wniebowzięcia NMP w Gdańsku

Pochodzący z XVI wieku kościół zbudowany w stylu gotyckim potocznie nazywany Kościołem Mariackim. Jest największym ceglanym kościołem na świecie. W pobliżu znajduje się zabytkowy zespół budynków plebanii oraz zabytkowa brama cmentarna.

Opis

Świątynia NMP w Gdańsku zbudowana została by pokazywać wielkość i bogactwa rozwijającego się w zawrotnym tempie miasta. Budowlę zgodnie z czasem jej powstania zaprojektowano w gotyku, który nadawał się wyśmienicie do realizowania celów związanych z monumentalnością kościoła. Kościół górujący nad miastem jest prawdopodobnie największym kościołem murowanym z cegły na świecie o rozmiarze 105 m długości i 66 m szerokości. Olbrzymie wrażenie robi dostępna dla turystów wieża mierząca 82 m. Oprócz niej znajduje się jeszcze 7 innych wież, jednak to ta najwyższa decydowała o życiu w mieście: z niej obserwowano bramy, kierowano ruchem w porcie i na redzie.

Aż 26 filarów podpiera imponujące delikatne gwiaździste sklepienie znajdujące się nad nawą główną i nawami bocznymi, pod sklepieniem znajduje się posadzka złożona z 512 płyt nagrobnych. W kościele opartym na planie krzyża znajduje się 31 kaplic.

Data lub czas powstania

XIV w.

Pierwszy okres budowy: 1343–1361, przebudowa: 1379–1454 oraz 1484–1502.

Materiał budowlany

Kościół murowany z cegły.

Historia

Pierwsza murowana świątynia stojąca w tym miejscu powstała w latach 1343–1361 na mocy przywileju Wielkiego Mistrza Krzyżackiego Ludolfa Koeniga. Ten okazał się jednak szybko zbyt mały i do pracy wezwano wziętego architekta miejskiego Heinricha Ungerdina. Dzięki niemu kościół przybrał dzisiejszą postać po przebudowaniu w latach 1379–1454.

Swoją wielkość miasto okazywało w kościele, także poprzez składanie w nim łupów, np. tych z wojny 13-letniej. Co ciekawe wpływ na wystrój kościoła mieli także piraci, jeden z nich Paul Benecke złożył tam słynny tryptyk Memlinga – "Sąd ostateczny".

Lata 1484–1502 to okres ostatniej przebudowy kościoła, w czasie którego powstały nawy boczne i sklepienia.

Świątynia otrzymała w 1457 r. patronat władców Polski, więc nasi królowie odwiedzali to miejsce często, zaszczycili je także: królowie Szwecji, car Rosji, Napoleon Bonaparte. Od śmierci Zygmunta Augusta kościół został przejęty przez luteran, w XIX w. została zrabowana przez francuzów, w 1945 r. kościół został spalony, na szczęście w 1944 r. wywieziono jego wyposażenie do innych kościołów, dworów i nawet stodół wokół Gdańska. W 1987 r. kościół otrzymał miano katedry.

Rodzaj zbiorów, ekspozycji

Najcenniejszym zabytkiem kościoła jest tryptyk Memlinga – „Sąd ostateczny”. Trafił on do Gdańska za pośrednictwem gdańskich piratów, którzy napadli w Kanale La Manche na statek wiozący dzieło z Niderlandów do Florencji. Niderladzko-niemiecki malarz namalował go na zamówienie florenckiego kupca. Pomimo protestów, do których przyłączył się nawet papież, cesarze: Rudolf II Habsburg i Piotr Wielki obraz pozostał w Gdańsku. W czasie wojen napoleońskich został on zagrabiony przez dyrektora Luwru, jednak rychło powrócił przez Berlin do Gdańska. Wywieziono go ponownie w czasie II wojny światowej, ale w 1956 r. tym razem z pośrednictwem Moskwy tryptyk wrócił do Warszawy, a następnie trafił do Muzeum Narodowego w Gdańsku. Dziś w kościele oglądamy kopię dzieła. Brak oryginału nie powinno być jednak przeszkodą do odwiedzenia świątyni, gdyż posiada on także inne bardzo ważne elementy wystroju (płaskorzeźby, obrazy i rzeźby).

Wiele zachwytu budzi 14-metrowy zegar astronomiczny Hansa Düringera. Czas odmierza regularne bicie dzwonów, a dane z zegara stanowią kompendium wiedzy chronometrycznej z XV w. Podobno mistrz Düringer został oślepiony by nie wykonać podobnego zegara, a gdy poproszono go o naprawę zepsuł on w akcie zemsty zegar tak, że zreperowano go dopiero w połowie XX w.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Zespół bazyliki konkatedralnej pw. Wniebowzięcia NMP w Gdańsku – Kościół, nr rej.: 7/N/59 z 1959-11-11
• Zespół bazyliki konkatedralnej pw. Wniebowzięcia NMP w Gdańsku – Zespół plebanii, nr rej.: 567 z 1972-11-30
• Zespół bazyliki konkatedralnej pw. Wniebowzięcia NMP w Gdańsku – Plebania I, nr rej.: 567 z 1972-11-30
• Zespół bazyliki konkatedralnej pw. Wniebowzięcia NMP w Gdańsku – Plebania II, nr rej.: 567 z 1972-11-30
• Zespół bazyliki konkatedralnej pw. Wniebowzięcia NMP w Gdańsku – Plebania III, nr rej.: 567 z 1972-11-30
• Zespół bazyliki konkatedralnej pw. Wniebowzięcia NMP w Gdańsku – Brama na cmentarz przykościelny, nr rej.: 467 z 1972-02-22

Położenie obiektu

Świątynia znajduje się w centrum Gdańska w pobliżu Długiego Targu.

Dostępność

Kościół można zwiedzać w następujących godzinach:

od poniedziałku do soboty:

• marzec i kwiecień godz. 9.00–17.30,
• maj godz. 9.00–17.30,
• czerwiec - wrzesień godz. 9.00–18.30,
• październik i listopad godz. 9.00–17.00,

 

w niedziele:

• kwiecień godz. 13.00–17.30,
• maj godz. 13.00–17.30,
• czerwiec - wrzesień godz. 13.00–18.30,
• październik i listopad godz. 13.00–17.00.

 

Nie ma możliwości zwiedzania podczas trwania Mszy Św. oraz innych liturgii i uroczystości kościelnych.