Poddębicki obszar kulturowy

Obszar poddębicki charakteryzuje się dużą różnorodnością kulturową. Obejmuje Poddębice z renesansowym pałacem, Uniejów z gotyckim zamkiem, Spycimierz, gdzie odbywają się kwieciste procesje oraz Głogowiec, miejsce narodzin św. Faustyny.

Opis

Z obszarem Poddębickim związane są dwa ośrodki miejskie: Poddębice i Uniejów. Północna część obszaru związana jest z postacią św. Faustyny, a Spycimierz pod Uniejowem znany jest z organizowania kwiecistych procesji na święto Bożego Ciała. Oprócz tego w regionie znajdziemy cenne kościoły i zespoły dworskie. W Borysewie znajduje się największe w Polsce ZOO Safari.

Z 1388 roku pochodzi pierwsza wzmianka pisana o Poddębicach, zawarta jest w łęczyckich księgach sądowych, wymieniających właścicieli: Wita i Urbana de Podambe. Najprawdopodobniej w 1400 roku miasto otrzymuje prawa miejskie. W 1518 roku dobra miejskie przechodzą w ręce Grudzińskich herbu Grzymała. Za ich panowania w XVII wieku miasto przeżywa rozkwit. Powstają dwa najważniejsze zabytki miasta kościół i założenie pałacowe. Ostatnimi posiadaczami dóbr byli Zakrzewscy. Poddębice zawdzięczają swój rozwój, zwłaszcza w dziedzinie handlu, przybywającym tutaj dość licznie żydom. W XIX wieku stanowili oni ponad 45% populacji miasta. II wojna światowa nie przyniosła dużo zniszczeń wojennych, ale poprzez eksterminację ludności żydowskiej, Poddębice straciły mocno na liczebności i przedsiębiorczości. Dziś miasto znajduje się na trasie samochodowej między Łodzią, a Koninem i jest siedzibą powiatu poddębickiego.

Do najważniejszych zabytków miasta należy:

• Pałac w Poddębicach wybudowany został w latach 1610–1617. Inicjatorem budowy, a zarazem pierwszym właścicielem pałacu był ówczesny wojewoda rawski Zygmunt Grudziński. W XVIII wieku pałac przeszedł w ręce rodziny Sanguszków, która dokonała w nim w 1773 roku znaczących zmian. Między innymi zamurowali oni arkadową loggię, dobudowali szczyty budynku oraz przerobili poddasze na cele mieszkalne. Kolejni właściciele, rodzina Zakrzewskich, dobudowali do pałacu dodatkowe skrzydło oraz podwyższyli umiejscowioną przy pałacu wieżę. Po II wojnie światowej podjęte zostały działania konserwatorskie, które miały na celu przywrócić wygląd budynku z czasów jego pierwszych właścicieli. Obecnie pałac jest siedzibą Izby Regionalnej. Można tutaj zobaczyć wystawy prezentujące wykopaliska archeologiczne oraz pamiątki po życiu mieszkańców Poddębic i okolic – dawne stroje, książki, broń czy monety;
• kościół parafialny pw. św. Katarzyny został wybudowany na początku XVII wieku i prezentuje styl późnego renesansu. Wśród wyposażenia świątyni wyróżnia się bogato zdobiony ołtarz główny z XVIII wieku. Przy kościele znajduje się pochodząca z XVII wieku murowana dzwonnica;
• kościół ewangelicki w Poddębicach został zbudowany w 1871 roku, przez rodzinę Zakrzewskich, właścicieli miejscowości. Była to odpowiedź na przyjazd do miasta w I poł. XIX wieku niemieckich sukienników, których było wtedy ok. 250. Od tego kościół nazywany jest przez mieszkańców także „kościołem niemieckim”. Obecnie ze względu na niewielką ilość wyznawców protestanckich w Poddębicach kościół ma pełnić inne dodatkowe funkcje, m.in. teatru.

Uniejów po raz pierwszy wzmiankowany był w 1136 roku w bulli papieskiej. W 1290 roku osada uzyskała prawo lokacyjne z rąk arcybiskupa Jakuba Świnki, który ufundował w Uniejowie budowę szpitala i kościoła pw. Świętego Ducha. W 1331 roku miasto zostało zniszczone przez Krzyżaków i dopiero w drugiej połowie XIV wieku zaczęło się mocno rozwijać. W 1365 roku na lewym brzegu Warty został wzniesiony zamek biskupów Gnieźnieńskich, którym znajdował się skarbiec, archiwum i biblioteka z księgami biskupimi. W XVI wieku Uniejów składał się na Stare Miasto, Nowe Miasto i przedmieścia, w 1520 prymas Jan Łaski zjednoczył miasto. Arcybiskup Jarosław Bogorii Skotnicki wzniósł na miejscu zniszczonego kościoła, nowy pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W mieście rozwijało się, do takiego stopnia rzemiosło, kuśnierstwo, tkactwo, szewstwo, krawiectwo, że zaczęły powstawać cechy rzemieślnicze. Rozwój Uniejowa wzmacniał także handel i organizowane co poniedziałek targi oraz jarmarki odbywające się na św. Floriana, św. Wawrzyńca i św. Ducha. W 1632 roku miasto strawił pożar, a w 1655 roku potop szwedzki upieczętował upadek miasta. Na nieszczęście w XVIII wieku w trakcie odbudowy miasta doszło do kolejnych dwóch pożarów. Po drugim rozbiorze Polski władze pruskie przeprowadziły sekularyzacje dóbr arcybiskupich. W 1836 roku dobra miejskie i zamek przeszły w ręce hrabiego Aleksandra Tolla. W latach 1848-1850 przebudował zamek na rezydencje. W 1870 roku Uniejów traci prawa miejskie. Odzyskuje je w 1919 po odzyskaniu niepodległości. W takcie II wojny światowej miasto dzielnie broniło się przed Niemcami, niestety odbiło się to później zniszczeniem zabudowy rynku i wymordowaniem znacznej części ludności miasta, w tym wszystkich nauczycieli. Po wojnie miasto szybko podniosło się z gruzów. Dziś stawia na źródła geotermalne, dzięki którym inwestuje w turystykę i usługi uzdrowiskowe.

Do najważniejszych atrakcji miasta należy:

• zamek biskupów Gnieźnieńskich – został zbudowany w 1365 roku przez arcybiskupa Jarosława Bogorię Skotnickiego. Mimo przebudowy w XVII i XIX wieku zachował swój gotycki charakter. Z okresu średniowiecza zachował się ciasny dziedziniec, gotycka wieża, oraz sklepiona kolebkowo kaplica ozdobiona freskami opowiadającymi o św. Wojciechu, Chrystusie i Matce Boskiej. Widoczne są dzisiaj także dwie mieszkalne czworoboczne wieże narożne z XV stulecia. W latach 1525–1534 powstał znany nam dziś budynek w kształcie litery L łączący wieżę główną z bramą. W XVII wieku powstało skrzydło południowe. Bramę wjazdową ozdobiono wtedy także barokowym portalem. Dzisiejszego wyglądu dopełniły zmiany z XIX wieku przeprowadzone przez Tollów – którzy dobudowali na osi parku klasycystyczny taras ze schodami. Wokół zamku znajduje się 37-hektarowy park, w którym znajduje się 60 gatunków i krzewów, niekiedy egzotycznych jak cyprysik, kłęk kanadyjski i platan.
• kolegiata Wniebowzięcia NMP – wzniesiona została w 1365 roku fundacji arcybiskupa Jarosława Bogorii Skotnickiego. We wnętrzu znajduje się gotycki portal i kropielnica kamienna oraz barokowe i rokokowe ołtarze. Wewnątrz wyróżnia się sarkofag błogosławionego Bogumiła. Nagrobek wykonano w Gdańsku z czarnego marmuru w 1666 roku.
• Termy Uniejów – Jest to nowa atrakcja turystyczna miasta, w skład w której wchodzi basen z wodami geotermalnymi, restauracja i kasztel rycerski, w którym znajdziemy usługi noclegowe.

• Kaplica grobowa rodziny hr. Aleksandra Tolla, carskiego generała. Wybudowano ją w 1885 r. w stylu neobizantyjskim. Budynek znajduje się w lesie, przy drodze z Uniejowa do Dąbi.

Spycimierz jest jedną z najstarszych osad. W pobliżu znajduje się grodzisko stożkowe, świadczące o bardzo starej genezie osadniczej tego obszaru. Był to we wczesnym średniowieczu jeden z ważniejszych grodów nad Wartą, siedziba kasztelanii spycimierskiej. Parafia liczy ponad 900 lat. Zachował się układ zabudowy przestrzennej o nieregularnym, wielodrożnym rozmieszczeniu siedlisk, określona mianem wsi „kupowej". Dzisiaj wieś znana jest w całym kraju z wyjątkowo pięknego zwyczaju związanego z obchodami Bożego Ciała. Co roku mieszkańcy układają barwny dywan kwiatowy wzdłuż liczącej około 2 km trasy procesji prowadzącej wokół wsi.

Dom narodzin św. Faustyny – 25 sierpnia 1905 roku w Głogowcu urodziła się św. Faustyna Kowalska. Budynek wybudowany został w 1905 roku. Dziś we wnętrzu urządzono muzeum prezentujące wyposażenie domu z okresu zamieszkiwania w nim rodziny Kowalskich oraz pamiątki po świętej. Niedaleko Głogowca w Świnicach Warckich znajduje się klasycystyczny kościół z poł. XIX wieku, w którym chrzest i pierwszą komunię przyjęła św. Faustyna Kowalska. Na cmentarzu parafialnym znajduje się grób rodziców św. Faustyny.

Bardzo ciekawy pałac znajduje się w Starym Gostkowie powstał w początkach XIX w. Monumentalny portyk zachęca do wejścia do wnętrza, gdzie zachowało się wiele elementów z epoki. Na uwagę zasługują przede wszystkim malowidła pokrywające większość pomieszczeń.

Do cennych zabytków w regionie należy także: kościół parafialny pw. św. Jakuba Apostoła i św. Doroty w Wieleninie, zespoły dworskie w Kozankach Podleśnych, Bronowie i Biernacicach.

Dużą atrakcją regionu niewątpliwie jest także ZOO Safari w Borysewie. Na powierzchni 15 hektarów zgromadzono ponad 250 zwierząt reprezentujących 60 gatunków z 5 kontynentów. Dla zwiedzających czekają między innymi białe i złote tygrysy bengalskie, siedem gatunków antylop, 3 gatunki zebr, małpy, tapiry, bawoły indyjskie, kangury, wielbłądy oraz foka o imieniu Dawid. Na miejscu czeka też restauracja, plac zabaw i mini zoo.

Atrakcją obszaru Poddębickiego jest także rzeka Warta. Idealne miejsce do uprawiania kajakarstwa turystycznego oraz do wędkowania. W Uniejowie znajduje się kąpielisko z plażą.

Charakterystyka zagospodarowania turystycznego

Baza turystyczna regionu związana jest głównie z dwoma ośrodkami miejskimi Poddębicami i Uniejowem. To drugie miasto prężnie rozwija się w kierunku turystycznym. Pod zamkiem na lewym brzegu Warty zostało otworzone duże centrum sportowo-rekreacyjne, w którego skład wchodzą basen rekreacyjny, centrum Spa, Kasztel Rycerski, Wioska Indiańska, kąpielisko nad Wartą, boisko piłkarskie. W planach jest rozbudowa basenów, budowa zagrody młyńskiej i osady średniowiecznej.

Na terenie obszaru znajduje się kilka instytucji kulturalnych. Regionalna Izba Muzealna w Poddębicach prezentuje dzieje miasta i pałacu. Ośrodek kultury w Poddębicach organizuje liczne koncerty w pałacu bądź w plenerze. W Głogowcu działa muzeum poświęcone postaci św. Faustyny. W Uniejowie działa Izba Regionalna Ziemi Uniejowskiej prezentująca pamiątki historyczne i archeologiczne regionu.

Baza gastronomiczna i noclegowa znajduje się głównie w Uniejowie i Poddębicach. Unikatowym miejscem jest Zamek w Uniejowie, w którym można wynająć XIV-wieczną komnatę, bądź zjeść posiłek w dawnych pomieszczeniach zamkowych. Nieopodal znajduje się Kasztel Rycerski, także ukierunkowany w stronę usług noclegowych. Wiele lokali gastronomicznych znajduje się także wzdłuż drogi nr 72.

Przez obszar Poddębicki przebiegają odcinki nr 3,4,5,6 zewnętrznej pętli Łódzkiego Szlaku Konnego. W Ostrowsku znajduje się gospodarstwo agroturystyczne „U Helmuta”, gdzie gospodarze prowadzą naukę jazdy konnej. Przez Uniejów przechodzi także Bursztynowy i Romański Szlak Samochodowy.