Cmentarz Mater Dolorosa w Bytomiu

Najważniejsza nekropolia, na której znajdują się groby wybitnych mieszkańców Bytomia oraz najcenniejsze zabytki sepulkralne miasta, została założona w latach 60. XIX w. Szczyci się neogotycką kaplicą cmentarną z 1882 r.

Opis

Najpiękniejszy cmentarz w Bytomiu został uznany w 2009 r. za jeden z cudów architektury śląskiej w plebiscycie organizowanym prze regionalne media i Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego. Fakt ten z pewnością nie wzbudzi zdziwienia nikogo, kto odwiedzi nekropolię. Cmentarz do niedawna był kompletnie zdewastowany. Od kilku lat jednak nagrobki odnawiane są społecznym wysiłkiem mieszkańców Bytomia (Towarzystwa Przyjaciół Bytomia i redakcji „Życia Bytomskiego”), którzy środki na ten cel ofiarują podczas dorocznej kwesty w dniu Wszystkich Świętych.

Mater Dolorosa to wiele cennych nagrobków, w tym wielu sławnych Bytomian. Spoczywają tutaj m.in.:

• wybitny bytomski burmistrz Georg Breuning, który tę funkcję pełnił w latach 1882–1919;
• ludowy pisarz i działacza kulturalny – Jan Ligoń;
• najsłynniejszy bytomski architekt – Paul Jakisch;
• katolicki ksiądz, poeta, działacz na rzecz polskości Śląska i orędownik czystości mowy polskiej na Śląsku – ks. Norbert Bończyk;
• polski piłkarz i reprezentant Polski, olimpijczyk – Edward Józef Szymkowiak;
• proboszcz parafii pw. Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu – ks. Józef Szafranek;
• właściciel pierwszej w Bytomiu kawiarni i cukierni, która produkowała i sprzedawała specjalne słodycze dla diabetyków.

Pod murem cmentarnym od strony zachodniej mieści się zespół kaplic grobowych z przełomu XIX i XX w., między innymi rodzin Schastoków, Garusów i Hakubów. Aleje cmentarne zdobią piękne okazy starodrzewia. Cenne jest również samo ogrodzenie cmentarza. Na terenie nekropolii znajduje się ponadto reprezentująca styl neogotycki kaplica cmentarna pw. Matki Boskiej Bolesnej, która została wzniesiona w latach 80. XIX w. wg projektu Hugo Heera, w której znajduje się epitafium znanego jako „Homer górnośląski” ks. Norberta Bończyka.

Cmentarz jest obecnie zarządzany przez rzymskokatolicką parafię pw. św. Trójcy w Bytomiu.

Data lub czas powstania

XIX w.

Cmentarz został założony w obecnym miejscu w poł. XIX w., ale jego historia sięga wieku XVII.

Historia

Początki bytomskiego cmentarza parafialnego sięgają XVII w. W 1617 r. decyzją proboszcza parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny została wybudowana cmentarna kaplica pw. św. Trójcy. Przez wiele lat pełniła ona także rolę kościoła, w którym odprawiane były msze św.

Wskutek rozwoju miasta, początkowe położenie cmentarza i wspomnianej wyżej kaplicy, zmieniało się, przybliżając się w stronę centrum Bytomia. Gwałtowny rozwój miał miejsce w II poł. XIX w., wraz z rozwojem przemysłu na Górnym Śląsku. Przez wiele lat trwały rozmowy z ówczesnymi władzami na temat konieczności przeniesienia cmentarza i remontu kościółka. W 1869 r. zapadła decyzja o zamknięciu kaplicy ze względu na bardzo zły stan, co ostatecznie stało się  w 1878 r. Wcześniej, bo już w 1871 r. zdecydowano, iż nowa świątynia powstanie na miejscu rozebranej XVII-wiecznej kaplicy. Równolegle z budową nowego kościoła w 1881 r. wydano pozwolenie na wybudowanie, a następnie poświęcenie neogotyckiej kaplicy cmentarnej Mater Dolorosa, która do dnia dzisiejszego jest zarządzana przez parafię. Kaplicę zaprojektował Hugon Heer, a ufundowała ją Julianna Garus z Rozbarku.

Forma ochrony prawnej

Cmentarz jest wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków pod nr rej. 1354 z 26.11.1987 r. Do rejestru wpisany jest cały zespół, na który składają się również:

• kaplica cmentarna,

• mauzoleum Goetzlerów,

• mauzoleum Hakuby,

• kaplica grobowa Carusów,

• kaplica Schastoków,

• ogrodzenie z bramą,

• dom pogrzebowy przy ul. Piekarskiej 99 (nr rej. A/300/10 z 30/03/2010).

Położenie obiektu

Cmentarz znajduje się przy ulicy Piekarskiej, niedaleko centrum miasta.

Dostępność

Cmentarz jest ogólnodostępny.

Źródła, informacje w Internecie

www.trojca.net

www.bytom.pl