Drukuj

Elektrociepłownia „Szombierki” w Bytomiu

Wybudowana wg projektu braci Zillmannów elektrownia „Szombierki”, która w latach 30. XX w. była największą elektrownią w Europie, dzisiaj jest miejscem wielu inspirujących, artystycznych wydarzeń. Należy do Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Opis

EC „Szombierki” to dominujący element krajobrazu Bytomia, a także symbol jego dawnej potęgi przemysłowej. Idee wczesnego modernizmu połączone ze śmiałymi rozwiązaniami inżynierskimi, opartymi na konstrukcjach stalowych, wyrażają wieże: zegarowa i węglowa oraz hala maszynowni z unikatowym modrzewiowym sklepieniem i emporą, a także najwyższe w Europie ceglane kominy. Na głównej wieży zakładu, przypominającej wieżę katedry lub ratusza, zamontowany jest gigantyczny czterostronny zegar, którego tarcza ma ponad 5 m średnicy, a jedna wskazówka waży ponad 100 kg! To największy zegar w Polsce tuż po zegarze Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie. Unikatowość architektury obiektu polega m.in. na wplecionych w modernizm elementach sakralnych, o czym świadczy ornamentyka i monumentalizm.

Wnętrza elektrociepłowni to inspirująca przestrzeń, największa scena alternatywna na Śląsku, na której goszczą tancerze, teatry, artyści plastycy, a nawet łucznicy. To także idealny plener filmowy i fotograficzny, nie tylko dla nowożeńców. Ten niezwykły kompleks kulturalno-wystawowy może pomieścić nawet 1000 osób.

Data lub czas powstania

XX w.

Budowę elektrociepłowni „Szombierki” rozpoczęto po I wojnie światowej. Jej otwarcie miało miejsce w 1920 r.

Materiał budowlany

Obiekt murowany – cegła.

Historia

Budowę elektrociepłowni „Szombierki” rozpoczęto po zakończeniu I wojny światowej. Inwestorem była niemiecka spółka Schaffgotsh Bergwerksgesellschaft GmbH należąca wówczas do Joanny Gryzik – głównej spadkobierczyni majątku po Karolu Goduli – i jej męża Hansa Ulryka Schaffgotscha. Początkowo miała to być fabryka materiałów wybuchowych, jednak ostatecznie postawione już budynki zaadaptowano do funkcji elektrowni. Obiekt zlokalizowano pomiędzy torami tworzącymi wspólnie kształt trójkąta. W przypadku obrony elektrowni, miały tam stanąć pociągi pancerne, które miały utrudnić zdobycie strategicznego obiektu. Cały kompleks budynków zaprojektowali sławni architekci, Georg i Emil Zillmannowie. W obiekcie znajdują się także lampy projektu Petra Berensa.

Zakład otwarto w listopada 1920 r. Pierwszymi urządzeniami, które rozpoczęły pracę, były cztery kotły typu „Babcock” i turbozespół „WUMAG” o mocy 12,8 MW. W następnych latach uruchomiono 19 kotłów typu „Steinmiller”, „Babcock-Wilcox” i „Babcock”, a także cztery turbozespoły „WUMAG” i GMA „WUMAG”. W 1925 r. na wieży elektrowni zamontowano czterostronny zegar marki Siemens und Halske, sprzężony z 54 zegarami działającymi w zakładzie. Podczas najlepszego okresu w historii „Szombierek” – ok. 1930 r. – w zakładzie pracowało ponad 900 osób. Była to wówczas największa i najnowocześniejsza elektrownia w Europie. W 1937 r. wzniesiono najwyższy z trzech kominów elektrowni o wysokości 120 m.

Elektrownia „Szombierki” była jednym z pierwszych zakładów, które po wkroczeniu Armii Czerwonej do Bytomia w 1945 r. rozpoczęły działalność. Jest to zasługa pracowników, którzy pomimo ewakuacji większości kierownictwa, doprowadzili do rozruchu. W tym samym roku oddziały Armii Czerwonej zdemontowały część urządzeń i wywiozły je w głąb Rosji. Trafiły tam trzy kotły, jeden turbozespół i dwa transformatory sprzęgłowe. 15 maja 1945 r. zakład został przekazany władzom polskim. Zostały w nim cztery turbozespoły i 20 kotłów, co pozwalało na osiągnięcie mocy 70 MW.

W latach 1947–1948 zamontowano 3 kotły typu La Mont oraz dwa turbozespoły typu Skoda-35 MW i I Brneńska. Dzięki temu w 1955 r. osiągnięto moc 108 MW. „Szombierki” były wtedy jedną z największych elektrowni w kraju.

W latach 70. „Szombierki” przekształcono z zawodowej elektrowni kondensacyjnej w elektrociepłownię. W związku z tym rozbudowano technologiczne układy ciepłownicze, oddano do użytku m.in. wymienniki ciepła, rurociągi magistrali północnej i południowej. W 1974 r. uruchomiono kocioł wodny WR-25 i poszerzono układ wymienników ciepła do mocy 106 MW (ostatecznie 158 MW). W 1987 r. doprowadzono do Zakładów Gumowych Górnictwa w Łagiewnikach specjalny rurociąg, za pomocą którego dostarczane jest ciepło w postaci pary. W 1992 roku wycofano stare kotły rusztowe z okresu międzywojennego i uruchomiono nowy kocioł OR-32.

Obecnie Elektrociepłownia „Szombierki” produkuje ciepło w okresie letnim, gdy prowadzone są remonty w Elektrociepłowni Miechowice, okresach szczytu i w przypadkach awarii. Na dzień dzisiejszy zakład dysponuje dwoma kotłami: WR-25 i OR-32.

–

Położenie obiektu

Elektrownia mieści się na obrzeżach miasta.

Dostępność

Do elektrowni można dostać się m.in. Górnośląskimi Kolejami Wąskotorowymi – EuroCity „Szombierki”.

Obiekt nie jest przystosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Parking

Przy elektrowni znajduje się parking na 70 miejsc.

Galeria

Dokumenty