Kościół i klasztor pocysterski w Rokitnie

Obecnie pocysterski kościół pw. Matki Bożej Rokitniańskiej nosi tytuł Bazyliki Mniejszej. Budowla w stylu barokowym, wnętrze rokokowe, powstała w latach 1740–1762. W centralnym miejscu ołtarza znajduje się Cudowny Obraz Matki Bożej Cierpliwie Słuchającej.

Opis

Klasztor

Dawna prepozytura cysterska w Rokitnie stanowi obecnie sanktuarium Matki Bożej Rokitiańskiej Cierpliwie Słuchającej.

W prepozyturze rokitiańskiej nie wzniesiono typowych klasztornych budynków murowanych. Początkowe zabudowania drewniane zastąpiono w XVIII w. sześcioma domkami podobnymi do mieszkań zakonników w klasztorach kamedułów. Do dziś zachowały się dwa takie domki.

Kościół pocysterski

Budowa murowanego kościoła Matki Bożej w Rokitnie trwała kilkanaście lat i zakończona została w 1756 r. Wzniesiono utrzymaną w stylu późnobarokowym obszerną świątynię halową, tj. trójnawową ze wszystkimi nawami równej wysokości. Prezbiterium zamknięte trójbocznie. Nad bryłą kościoła dominują umieszczone w głównej fasadzie nieco przysadziste dwie kwadratowe wieże. Wieńczą je klasycystyczne, smukłe hełmy. Autorem projektu rokitiańskiej świątyni był królewski architekt Karol Marcin Frantz.

Wnętrze kościoła łączy w sobie style barokowy i rokokowy. Zdobi je szereg fresków i złoceń oraz liczne ołtarze boczne.

Drewniany ołtarz główny wykonał Grünewald z Legnicy. Całość utrzymano w połączeniu odcieni ciemnych (czerń, brąz) i złotych. Po bokach ołtarza znajdują się figury świętych: Anny, Elżbiety, Józefa z Dzieciątkiem, Piotra, Stanisława i Wojciecha, a w zwieńczeniu postać Boga Ojca pośród aniołów oraz gołębica symbolizująca Ducha Świętego. W centralnej części, pomiędzy kolumnami umieszczono obraz Matki Bożej Rokitiańskiej.

Wizerunek powstał w I poł. XVI w. na drewnie lipowym. Nieznany jest jego autor, przypuszczalnie wywodził się on ze szkoły niderlandzkiej. Na obrazie przedstawiono popiersie Maryi, Jej twarz jest nieco pochylona, oczy spuszczone, spoglądające na wiernych, uśmiech łagodny, nieco zadumany. Zwraca uwagę odsłonięte prawe ucho – stąd tytuł wizerunku: Matka Boża Cierpliwie Słuchająca.

W prezbiterium umieszczono drewniane białe stalle zdobione złoconymi detalami snycerskimi.

Uwagę zwraca również ambona nadwieszona przy jednym z filarów utrzymana w kolorystyce biało-złoto-niebieskiej.

Data lub czas powstania

Lata 1740–1762.

Historia

Stara osada Rokitno własnością cystersów zemsko-bledzewskich stała się w roku 1378.

Istniejący we wsi od 1333 r. drewniany kościółek i tutejsza parafia w 1661 r. decyzją opata bledzewskiego, Kazimierza Jana Opalińskiego, zostały wcielone do klasztoru. Przy świątyni w Rokitnie osadzono siedmiu, a następnie dziewięciu kapłanów, nad którymi pieczę sprawował wyższy przełożony – superior. Tym sposobem probostwo rokitiańskie stało się, mającą oddzielny konwent prepozyturą cystersów z Bledzewa. Pierwszym tutejszym superiorem został zakonnik bledzewski ks. Stefan Gabrielewicz.

W 1669 r. do kościółka w Rokitnie przeniesiono z Bledzewa słynący łaskami obraz Matki Bożej. Warto wspomnieć, iż szczególną czcią wizerunek ten otaczał król Michał Korybut Wiśniowiecki, który zabrał go do Warszawy, a następnie pod Lublin, gdzie tłumił bunt szlachty. Sprawa ta zakończyła się zawarciem pokoju, a władca w swej wdzięczności polecił umieścić na obrazie białego orła z napisem: „Daj Panie pokój dniom naszym” oraz ofiarował Matce Bożej Rokitiańskiej królewską koronę. Pod koniec 1671 r. cudowny wizerunek powrócił do Rokitna.

Kiedy w latach 1709–1710 Wielkopolskę opanowała zaraza, cystersi z Bledzewa schronili się właśnie w Rokitnie. W tym czasie zmarło dwunastu mieszkańców wsi lecz spośród zakonników tylko jeden.

Na początku XVIII w. rozpoczęto w Rokitnie, na najwyższym ze wzgórz przy drodze do Międzyrzecza budowę nowego, murowanego kościoła. Budowla ta jednak nie została ukończona i rozebrano ją w roku 1746. Do dziś znajdują się tu jej fundamenty o szerokości 3 m. Trudno stwierdzić jednoznacznie dlaczego przerwano budowę. Prawdopodobnie przyczyną były kłopoty finansowe konwentu i szalejąca w tym czasie zaraza.

Do budowy murowanej świątyni powrócono w latach 40-tych XVIII w. Wzniesiono wówczas na niższym ze wzgórz zachowaną do dziś późnobarokową, obszerną budowlę oraz otaczający ją mur. Wykorzystano m.in. cegłę z rozbiórki nieukończonego kościoła. Budowę zakończono w roku 1756.

Planowano również wzniesienie w niedługim czasie murowanego klasztoru, który zastąpiłby dawny drewniany. Tymczasem, przygotowano dla mnichów sześć domków na wzór klasztorów kamedułów.

Na początku II poł. XVIII w. opat bledzewski, Michał Józef Loka, ufundował w odległości około 1 km od Rokitna kaplicę Najświętszej Maryi Panny.

Tenże sam M.J. Loka po śmierci w 1762 r. został pochowany w świątyni rokitiańskiej. Do trumny złożono mu wówczas różaniec z krucyfiksem relikwiarzowym (na osiem relikwii) oraz jajko.

W roku 1778 w klasztorze bledzewskim wprowadzono tzw. komendę (możliwość ingerowania w sprawy klasztoru osób spoza zgromadzenia i narzucenia przez nie opata). Nastąpił wówczas podział dóbr klasztornych na te przynależne opatowi komendatoryjnemu oraz konwentowi z superiorem. Rokitno wraz z folwarkiem przypadło mnichom.

Pod rządami pruskimi sytuacja cystersów z Bledzewa ulegała ciągłemu pogarszaniu. W 1796 r. król Fryderyk Wilhelm III wydał nakaz konfiskaty dóbr należących do duchowieństwa. Wówczas to Rokitno stało się jedną z dwóch (obok Starego Dworku) domeną królewską jakie utworzono z posiadłości bledzewskich zakonników.

Przez kilka miesięcy 1814 r. mnisi z Bledzewa mieszkali w Rokitnie. W tym czasie w trzech częściach bledzewskiego klasztoru zorganizowany był polowy szpital wojskowy dla żołnierzy rosyjskich.

Cystersi pieczę nad kościołem w Rokitnie sprawowali do 1820 r., kiedy to decyzja Ministerstwa Spraw Duchownych odebrała im prawo patronatu nad świątynią. Piętnaście lat później, 4 lipca 1835 r., nastąpiła kasata klasztoru bledzewskiego.

Do Rokitna trafiła część dawnego wyposażenia świątyni klasztornej z Bledzewa – do dziś znajduje się ona w tutejszym kościele i muzeum. W czasie zaborów Matka Boża Rokitiańska z uwagi na umieszczony na jej sukience wizerunek Orła Białego uważana była za symbol polskości, ściągając tu rzesze wiernych i patriotów.

Obecnie Rokitno stanowi najważniejsze sanktuarium maryjne diecezji zielonogórsko-gorzowskiej, a Matka Boża Rokitiańska jest jej patronką.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Kościół i klasztor pocysterski w Rokitnie, nr rej.: 258 z 1979-04-06
• Kościół i klasztor pocysterski w Rokitnie, nr rej.: KOK-I-148/61 z 1961-03-16

Źródła, informacje w Internecie

Informacje w niniejszej karcie zostały opracowane m. in. na podstawie oficjalnego serwisu internetowego prezentującego polską część Europejskiego Szlaku Cysterskiego, www.szlakcysterski.org, projektu sfinansowanego przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.