Wycieczka - Planer

Punkty
Właściwości
Uczestnicy

Właściciel:

Nazwa:

Data rozpoczęcia:
Data zakończenia:

Aktywności:

Opis:

Cechy:

Dodaj nowego uczestnika

Liczba elementów:

Długość trasy:

Dane podstawowe

Galeria

Śląskie Obserwatorium Geofizyczne PAN w Raciborzu

To unikatowe muzeum techniki powołał do życia ponad 80 lat temu – jako obserwatorium do rejestrowania drgań skorupy ziemskiej – niemiecki profesor Carl Mainka. Obecnie można tutaj zobaczyć m.in. przyrządy konstruktora pochodzące z początku XX w.

Opis

Istniejące przy Instytucie Geofizyki Polskiej Akademii Nauk Śląskie Obserwatorium Geofizyczne w Raciborzu rejestruje trzęsienia ziemi od 1927 r. Należy do najstarszych tego typu placówek w kraju.

Zabytkowy budynek z drewna, z murowanym podpiwniczeniem i betonowym stropem nienaruszony przetrwał działania wojenne i powódź 1997 r. Został on zbudowany w 1928 r. wg projektu Konrada Wachsmana z przeznaczeniem na główną siedzibę sieci rejestracyjnej stacji sejsmicznych do rejestracji wstrząsów kopalnianych na Górnym Śląsku. Obiekt został idealnie zorientowany względem stron świata, co ułatwiało ustawienie czujników pierwszych sejsmografów mechanicznych. Obecnie część pomieszczeń budynku jest zagospodarowana i użytkowana jako pomieszczenia laboratoryjno-pomiarowe, część jako pomieszczenia biurowe, a część jako mieszkalne.

Obserwatorium zostało założonego przez prof. Carla Mainkę. Część muzealna tworzona jest od 2004 r. jako pracownia dydaktyczno-historyczna do nauki astronomii, techniki i mechaniki we współpracy z uczniami i nauczycielami Zespołu Szkół Mechanicznych w Raciborzu.

Zwiedzający placówkę mogą obejrzeć przyrządy konstruktora z początku XX w. Część badawcza obserwatorium pracuje nieprzerwanie. Udostępniona dla zwiedzających jest część ekspozycyjna z najstarszą aparaturą pomiarową. Zwiedzający mogą ponadto zobaczyć zegary wahadłowe i galwanometry oraz pamiątki po założycielu, jak dyplom honorowy C. Mainki z 1910 r. za osiągnięcia na polu astronomii i sejsmologii. Do ciekawostek ekspozycji należą papierowe taśmy, stosowane w najstarszych rejestratorach (kopcone sadzą i utrwalone w spirytusowym roztworze kalafonii) oraz archiwalne zapisy sejsmologiczne z różnych stron świata, w tym trzęsienia ziemi w Messynie (zarejestrowanego przez Mainkę w 1908 r. w Strassburgu, z opisem w języku niemieckim). Są też współczesne zapisy, z informacjami o wstrząsach w kopalni „Rydułtowy” z 2000 r. (którego siła wstrząsu wynosiła 3,3 stopnie w skali Richtera), z eksplozją meteorytu na Górnym Śląsku w 2000 r. czy zapis katastrofy sejsmicznej w Indiach (z 2001 r. o sile 8 stopni). Interesująca jest ponadto klisza fotograficzna z początku XX w., ukazująca wybuchy na Słońcu, wykonana specjalną metodą przez Mainkę i współpracowników.

Data lub czas powstania

1928 r. (XX w.)

Placówka powstała w 1928 r. Obserwatorium jest udostępnione do zwiedzania w 2004 r.

Materiał budowlany

Budynek drewniany, murowane podpiwniczenie.

Historia

Historia obserwatorium rozpoczęła się wraz z wizytą w Raciborzu prof. C. Mainki. Pochodzący z Opola absolwent wrocławskiej uczelni, pracownik Głównego Obserwatorium Sejsmologicznego w Strassburgu i ośrodków akademickich Getyngi, był wówczas wziętym konstruktorem sejsmografów mechanicznych dla Niemiec (w tych granicach pozostawał wówczas Racibórz), Hiszpanii i Włoch. Zdecydował o umiejscowieniu obserwatorium sejsmicznego w nadodrzańskim Raciborzu. W tym celu sprowadził architekta Konrada Wachsmana, by w południowej części miasta wznieść dwupiętrowy budynek z drewna. Jego piwnice zorientowano względem stron świata, co ułatwiło ustawienie czujników pierwszych sejsmografów. Profesor zamontował trzy przyrządy własnej konstrukcji do rejestrowania wstrząsów tektonicznych. Przy jednym ustawił punkt ze współrzędnymi geograficznymi.

Raciborskie sejsmografy notowały wstrząsy w lokalnych kopalniach i silne zjawiska na kuli ziemskiej. Zbierały dane o prędkościach rozchodzenia się fal sejsmicznych. Wskazywały miejsca ognisk trzęsień ziemi.

W latach 1929–1934 C. Mainka uruchomił podobne stacje w Pyskowicach, Gliwicach, Zabrzu, Biskupicach i w Kopalni Rozbark w Bytomiu. Tak powstała pierwsza w Europie sieć stacji sejsmicznych dla obszaru górniczego.

Po II wojnie światowej obserwatorium wznowiło pracę w 1948 r. po przejęciu przez Państwowy Instytut Geologiczny. W latach 70. i 80. XX w. raciborska stacja prowadziła dodatkowy pomiar geomagnetyczny. Przejęta przez Zakład Geofizyki PAN, pracowała nad konstrukcją nowych sejsmografów, wytwarzających słabe prądy elektryczne. W raciborskich warsztatach mechanicznych powstawała aparatura pomiarowa dla obserwatoriów w Niedzicy, Książu, Krakowie, dla Górnego Śląska i Antarktycznej Stacji Badawczej im. Henryka Arctowskiego z Wyspy Króla Jerzego. Zainstalowane w 1979 r. w obserwatorium rosyjskie sejsmografy notowały wstrząsy na papierze fotograficznym. Obecnie obserwatorium jest w pełni zautomatyzowane i skomputeryzowane.