Sztolnia „Czarnego Pstrąga” w Tarnowskich Górach

Ten unikalny 600-metrowy fragment XIX-wiecznej sztolni „Fryderyk”, odwadniającej miejskie podziemia, można zwiedzać pokonując podziemną trasę łodziami. Towarzyszami podróży są pstrągi i nietoperze. Spływ to jedna z atrakcji Szlaku Zabytków Techniki.

Opis

Sztolnia „Czarnego Pstrąga” położona jest na terenie 200-hektarowego parku posiadającego bardzo bogaty drzewostan – buki, dęby, kasztanowce i cisy. Składają się na nią dwa szyby sztolniowe – „Ewa” i „Sylwester”. Pierwszy z nich ma głębokość 20 m i pochodzi z 1826 r. Powstał jako jeden z 26 szybów zgłębionych do poziomu sztolni w trakcie jej drążenia odcinkami na zbicie pomiędzy tymi szybami. Nadszybie budowane w charakterze rotundy jest zachowaną formą stylową dla tych obiektów górniczych. Podszybie natomiast stanowi przystań dla łodzi, do której schodzi się schodami. Szyb „Sylwester” został zbudowany dwa lata później i jest o 10 m głębszy od „Ewy”. Najciekawsze jest jego podszybie, gdyż ociosy i strop stanowią tu nie obudowane skały dolomitowe.

Do zwiedzania udostępniony jest 600-metrowy fragment starej sztolni pomiędzy wspomnianymi wyżej szybami „Ewa” i „Sylwester”. Zwiedzanie to niezwykły spływ podziemny – jedyna tego typu atrakcja w Polsce. Przewodnik, niczym mityczny Charon, przeprawia turystów od jednego szybu do drugiego, pchając łodzie, a zarazem snując opowieści górnicze. Płynąc, w migotliwym świetle lamp karbidowych, można obserwować ociosy skał, na których są widoczne pionowe, nieco skośne rowki – ślady otworów strzałowych. Szerokość chodnika sztolniowego waha się od 1,2 do 2,5 metra, wysokości 2,2 do 4 m, a głębokość od 0,7 do 1 m wody. Towarzyszami podróży są niejednokrotnie pstrągi – wydają się być czarne, stąd też nazwa chodnika sztolniowego.

Warto dodać, iż niekwestionowane wartości historyczne i zabytkowe podziemi tarnogórskich zyskały po zaprzestaniu eksploatacji rud kruszcowych nieoczekiwany, nowy aspekt – wartości przyrodniczych. Puste komory i chodniki sprzyjały formowaniu się antropogenicznych środowisk zastępczych dla fauny jaskiniowej, w tym jednego z największych w Polsce zimowisk nietoperzy, a także stały się miejscem badań nad organizmami zasiedlającymi osłonięte środowiska złóż metali. Występują tu również zjawiska krasowe, w tym unikalna szata naciekowa – perły jaskiniowe, krykalcytowe i inne.

Data lub czas powstania

XIX w.

Sztolnia „Czarnego Pstrąga” pochodzi z I poł. XIX w. Do zwiedzania została udostępniona w 1957 r.

Materiał budowlany

Obiekt murowany – kamień.

Historia

Historia Ziemi Tarnogórskiej jest nierozerwalnie związana z historią górnictwa, które na tych terenach sięga XII w. Już wtedy był to teren eksploatacji górniczej. Przez stulecia w twardym dolomicie wykuto tutaj ponad 20 000 szybów i szybików, ok. 150 km chodników (od bardzo wysokich, sięgających nawet 4 m, do bardzo niskich – nawet 60 cm wysokości). Całemu labiryntowi podziemnemu towarzyszyły chodniki odwadniające. Sięganie do niższych poziomów nastręczało wiele trudności z opanowaniem i odprowadzaniem wody, dlatego metody odwadniania wyrobisk były, obok transportu, najtrudniejszym problemem technicznym. W XVI w., w momencie największego rozkwitu górnictwa tarnogórskiego, pojawili się fachowcy – projektanci maszyn i urządzeń odwadniających. Twórcy „kunsztów wodnych”, takich jak: czerpadła, czerpadła łańcuchowe, zwane „Pater noster” pionowe pompy odwadniające oraz kieraty konne należały do najbardziej znanych w ówczesnym świecie górniczym. W tarnogórskim górnictwie ich najbardziej znanymi twórcami byli: Jakub Rapp, Jan Trapp i Mikołaj Heidenreich.

Rozległy labirynt chodników i wyrobisk oraz ciągnące się kilometrami odwadniające sztolnie to pomnik górniczej przeszłości, który został uratowany i udostępniony do zwiedzania dzięki działalności Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Po okresie odbudowy i przystosowania do ruchu turystycznego, we wrześniu 1957 r. sztolnia została udostępniona zwiedzającym.

Forma ochrony prawnej

Podziemia sztolni „Czarnego Pstrąga” zostały uznane za pomnik historii Rozporządzeniem Prezydenta RP z 14 kwietnia 2004 (Dz. U. 2004 nr 102 poz. 1062).

Położenie obiektu

Sztolnia jest położona na obrzeżach Tarnowskich Gór, na terenie parku w Reptach Śląskich. Wejście znajduje się od ulicy Śniadeckiego.

Dostępność

Sztolnia „Czarnego Pstrąga” jest czynna:

• dla wycieczek grupowych z wcześniejszą rezerwacją – cały rok w godz. od 8:00 do zmroku;

• dla zwiedzających indywidualnie:

  • styczeń, luty, marzec, listopad, grudzień: soboty, niedziele i święta w godz. od 11:00 do 15:00;

  • kwiecień, maj, wrzesień, październik: soboty, niedziele i święta w godz. od 10:00 do 16:00;

  • czerwiec, lipiec, sierpień: codziennie w godz. od 10:00 do 17:00.

W przypadku złych warunków atmosferycznych należy zasięgnąć informacji telefonicznej w Biurze Obsługi Ruchu Turystycznego.

Wewnątrz sztolni panuje temperatura ok. 10ºC, należy więc zabrać ze sobą odpowiednie ubranie. Zwiedzanie polega na przepłynięciu łodziami 600-metrowego odcinka sztolni i odbywa się ruchem wahadłowym. Informacja, z którego szybu rozpoczyna się zwiedzanie i o której godzinie, znajduje się wewnątrz rotundy nadszybia.

W przypadku rezerwacji dla większej grupy, zwiedzający indywidualnie są dołączani do grupy w miarę wolnych miejsc w łodziach.

Dojście z parkingu ok. 700 m.

Źródła, informacje w Internecie

www.kopalniasrebra.pl

Inne

Biuro Obsługi Ruchu Turystycznego
ul. Gliwicka 2
42-600 Tarnowskie Góry
tel. 32 285 49 96
e-mail: bort@kopalniasrebra.pl
Biuro czynne od poniedziałku do piątku w godzinach 8:30–16:30.