Rynek w Żorach

Żorski rynek o zachowanym układzie urbanistycznym z czasów lokacji miasta, jest centralnym punktem miasta i jedną z jego większych atrakcji. Przylegają do niego pozostałości odnowionych murów obronnych. Ozdobą rynku jest fontanna.

Opis

Założone przez księcia Władysława Żory posiadają do czasów współczesnych zachowany z czasów średniowiecza owalny kształt z prostokątnym rynkiem i dwiema bramami: krakowską i cieszyńską (górną i dolną). Bramy te jednak nie pochodzą z czasów lokacji miasta, zostały bowiem zrekonstruowane już w XXI w. Rynek w Żorach jest centralnym punktem miejskiego Starego Miasta i Śródmieścia, które stanowi główną dzielnicę miasta, położoną praktycznie w jego samym centrum. W czasach przedwojennych Śródmieście stanowiło centralną dzielnicę, w której zamieszkiwała połowa ówczesnych mieszkańców Żor.

Rynek wraz z całym Starym Miastem jest najstarszą częścią miasta. To tutaj właśnie zachowało się najwięcej obiektów zabytkowych. Także układ urbanistyczny tego założenia, wyznaczony przez mury miejskie i dwie bramy, jest zabytkowy, pochodzi bowiem z czasów średniowiecznej lokacji miasta. Do najważniejszych zabytków rynku i jego najbliższych okolic należy ratusz miejski, który tradycyjnie pełni siedzibę władz miejskich oraz kościół pw. śś. Apostołów Filipa i Jakuba, najstarsze i najbardziej charakterystyczne założenie architektonicznie miasta.

Wirtualny spacer w 3D

Żory – Rynek

Jest jednym z miast należących do Rybnickiego Okręgu Węglowego.

Data lub czas powstania

XIII w.

Układ urbanistyczny Żor, a więc również rynek, powstały pod koniec XIII w. wraz z lokacją miasta. Niestety jego zabudowa była wielokrotnie niszczona przez pożary. Obecne zabudowania pochodzą więc w przeważającej większości z XIX w.

Historia

Centrum miasta, czyli Śródmieście wraz z zabytkowym rynkiem, powstało wraz z lokacją miasta na prawie magdeburskim dokonaną przez księcia Władysława Opolskiego w 1272 r. Wówczas jednak nie zajmowało tak dużej powierzchni jak dzisiaj. Otaczające miasto niegdyś mury obronne nie przetrwały do czasów współczesnych, pozostały jedynie ich małe fragmenty. Odbudowano jednak bramy, którymi można się było kiedyś dostać na teren Żor – górną i dolną (zwaną również cieszyńską i krakowską).

Stare Miasto, tak jak i całe Żory, było wielokrotnie trawione przez pożary. Już w 1552 r. spłonęła połowa miasta, które było praktycznie w całości drewniane. Kolejne pożary wybuchły w 1661, 1702, 1807 oraz 1945 r. Każdy z nich niszczył miasto doszczętnie. Na trwale w historii i mentalności żoran zapisał się jednak pożar z 1702 r., aczkolwiek nie był on największy. Wówczas bowiem ludność miasta złożyła uroczyste ślubowanie, iż każdego roku, w rocznicę pożaru (11 maja), odbywać się będzie uroczysta błagalna procesja w intencji odwrócenia klęski pożarów od Żor. Mieszkańcy miasta obietnicy dotrzymali, niestety jednak nie uchroniło ich to przez kolejnymi nieszczęściami. Po pożarze w 1807 r. nakazano już nawet wznosić zabudowę jedynie murowaną, niestety miasto spłonęło ponownie w 1945 r. Święto Ogniowe – bo taką nazwę nosi wspomniana wyżej procesja błagalna – odbywa się z niewielkimi przerwami co rok od złożenia uroczystego ślubowania. Od 2002 r., czyli 300-tnej rocznicy wielkiego pożaru, święto z roku na rok nabiera coraz bardziej świeckiego charakteru. Przed procesją na rynku odbywają się pokazy sprzętu strażackiego, a wieczorami spektakle teatralne, w których ogień jest motywem przewodnim. Warto także wspomnieć, iż w 2002 r. odsłonięto w mieście dwie tablice pamiątkowe dedykowane historii pożarów – w kościele pw. śś. Filipa i Jakuba oraz na ratuszu.

Forma ochrony prawnej

Zachowany z czasów średniowiecznych układ urbanistyczny miasta, którego główną częścią jest rynek, został wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków pod nr rej. 388/53 z 14/03/1953 oraz 585/66 z 16/02/1956. Do rejestru wpisane są również XIV-wieczne mury obronne (pod nr rej. 285 z 01/03/1956 oraz 574/66 z 16/02/1966) oraz zabytkowe kamienice znajdujące się na rynku (Rynek 1, nr rej. 500/56 z 02/11/1956, Rynek 12, nr rej. 576/66 z 16/02/1966 oraz Rynek 23, nr rej. 577/66 z 16/02/1966).

Położenie obiektu

Rynek jest centralnym punktem miasta.

Dostępność

Rynek jest miejscem ogólnodostępnym.

Źródła, informacje w Internecie

www.zory.pl