Chata Kawuloka

Chata Kawuloka znajduje się w chałupie góralskiej z XIX w., która była warsztatem Kawuloka – gawędziarza i twórcy instrumentów ludowych. Na uwagę zasługuje stary piec bez komina oraz zbiór instrumentów. Leży ona na Szlaku Architektury Drewnianej.

Opis

Muzeum – Chata Jana Kawuloka – stanowi przykład starodawnego góralskiego domu. Jest to obiekt drewniany, pokryty gontem, z dwiema izbami i z sienią na środku. W jednej z nich, czarnej izbie znajduje się „kurlawy”, czyli dymny piec, z którego dym wydostawał się właśnie do tej izby, ponieważ nie posiadał komina. Piece tego typu były wówczas powszechnie użytkowane, a miało to związek z podatkiem, jaki w tamtych czasach płaciło się za komin.

Już sama chata stanowi atrakcję samą w sobie, jej wnętrze natomiast kryje w sobie dodatkowo wiele skarbów. Urządzono w nim bowiem tradycyjną, istebniańską izbę regionalną. Wystrój wnętrza jest tradycyjny, wypełniony dawnymi sprzętami codziennego użytku, takimi jak np. żarna. Niewątpliwie jednak najbardziej unikalne eksponaty to instrumenty muzyczne, a wśród nich:

• gajdy, czyli instrumenty składające się z dwóch piszczałek. Jedna z nich znajdowała się w części przedniej i zwana była „gajdiczką” (coś na wzór fletu prostego). Drugim burdonem tworzącym harmonię jest „huk”, w muzyce tworzy wypełnienie muzyczne akompaniamentu „gajdziczki”. Dodatkowym walorem beskidzkiego instrumentu jest „dymlko”. Jego rolą było utrzymywanie odpowiedniego ciśnienia powietrza w worku, dzięki czemu grajek nie nadwyrężał swoich płuc, a zabawa taneczna mogła trwać o wiele dłużej;

• róg pasterski – jako aerofon ustnikowy w Istebnej wykorzystywany był najczęściej podczas wypasu owiec. Służył nie tylko jako instrument do gry, ale również jako narzędzie do odstraszania wilków zbliżających się do pasterza i jego dobytku;

• okaryna – aerofon wargowy dziesięciootworowy wykonany z gliny i wykorzystywany jako instrument muzyczny przy wypasających konie;

• piściołki – to aerofony z otworami bocznymi służące do umilania wolnego czasu przy pracach związanych z wypasem bydła;

• fujara – instrument mierzył 800 mm, a kształtem przypominał rurę z otwartym wylotem końcowym. W jego górnej części zwanej ustnikiem znajdował się otwór wargowy i wylot rozczepionego powietrza. Najczęściej te instrumenty były wykonywane przez pasterzy, którzy wypasali owce na terenie Beskidu Śląskiego;

• piszczołka sałasznikowa – instrumenty ludowy z grupy aerofonów wargowych wykorzystywany tylko na spotkaniach szałaśniczych, na których debatowano w sprawach gospodarki pasterskiej;

• sowa – wabiki – to instrumenty muzyczne, których koniec części wylotowej był zamknięty, a część przednia była ścięta prostopadle do osi instrumentu. Do wyrobu tego rodzaju wabików Jan Kawulok z Istebnej stosował drzewa czarnego bzu, jawora i głogu;

• piszczołka Tacikowo – przeznaczona była dla ludzi starszych, którzy nie lubili ostrych i piskliwych dźwięków. To odpowiednik dzisiejszego fletu altowego.

Oferta Chaty Kawuloka jest bardzo bogata i nie ogranicza się jedynie do zwykłego zwiedzania. Możliwe jest bowiem zwiedzanie obiektu z prelekcją oraz z prelekcją i oprawą muzyczną. Obiekt zaprasza również na lekcje umuzykalniające wraz z prezentacją pasterskich instrumentów. Jest również animatorem kultury i organizatorem przeróżnych imprez, w tym happeningów twórczości ludowej, bożonarodzeniowych i wielkanocnych, wszystkich w duchu tradycji górali istebniańskich, w ramach których odbywają się prezentacje autentycznej twórczości ludowej, koronki koniakowskiej, rzeźby, malarstwa oprawione muzyką i tradycyjną regionalną kuchnią. W sezonie zimowym przygotowywane są ponadto Napady Zbójnickie, stanowiące wielką atrakcję zarówno dla dzieci, jak i osób dorosłych.

Data lub czas powstania

XIX w.

Chata Kawuloka została zbudowana w 1863 r.

Materiał budowlany

Obiekt drewniany.

Historia

Właścicielem Chaty Kawuloka był niegdyś wybitny propagator kultury regionalnej – Jan Kawulok. Po jego śmierci, opiekę nad budynkiem przejęła jego córka – gawędziarka Zuzanna Kawulok oraz kustosz chaty, folklorysta z zamiłowania – Janusz Macoszek (Ślązak Roku 2010), który swoimi barwnymi opowieściami oraz grą na zgromadzonych dawnych instrumentach przybliża odwiedzającym klimat i dzieje tamtych czasów.

Forma ochrony prawnej

Chata Kawuloka jest wpisana do wojewódzkiego rejestru zabytków jako element zespołu drewnianej zabudowy drewnianej wzdłuż drogi Istebna – Koniaków, pod nr rej. A-406/82 z 25.01.1982 r.

Położenie obiektu

Chata Kawuloka znajduje się na terenie Przysiółka Wojtosze.

Dostępność

Chata Kawuloka jest czynna: dla grup zorganizowanych powyżej 10 osób w dni robocze w godz. od 9:00 do 14:30 oraz w weekendy w godz. od 10:00 do 16:00. Osoby indywidualne mogą zwiedzać obiekt codziennie o godz. 12:00 i 13:00.

Źródła, informacje w Internecie

www.istebna.eu

www.chatakawuloka.pl