Willa Caro w Gliwicach – Muzeum w Gliwicach

Wzniesiona pod koniec XIX w. mieszkalno-reprezentacyjna willa Caro była pierwotnie domem śląskiego przemysłowca Oscara Caro. Od 1934 r. stanowi siedzibę Muzeum w Gliwicach. Prezentowana jest tutaj wystawa wnętrz mieszkalnych górnośląskich przemysłowców.

Opis

Muzeum w Gliwicach jest samorządową instytucją kultury, której organizatorem jest Miasto Gliwice. Placówka posiada następujące działy:

• Archeologia – prowadzone przez muzeum w Gliwicach badania archeologiczne przyczyniły się do zgromadzenia większości materiałów pradziejowych pochodzących z terenu Gliwic i powiatu gliwickiego, które eksponowane w ramach ekspozycji czasowych;
• Etnografia – gliwickie zbiory etnograficzne dokumentują kulturę wsi regionu gliwickiego oraz porównawczo także innych terenów Śląska i Małopolski. Obecnie w zbiorach znajduje się ponad 4 250 obiektów i około 6 200 archiwalnych klisz szklanych i fotografii o tematyce etnograficznej;
• Historia – zbiory historyczne obejmują następujące kategorie zabytków: dokumenty pergaminowe, akta i rękopisy, starodruki, książki i broszury, zabytki cechowe, zabytki górnicze, kartografię, prasę, militaria, sztandary i chorągwie, afisze i plakaty, banknoty i numizmaty, odznaczenia i medale, ikonografię oraz fotografie;
• Sztuka i Rzemiosło Artystyczne – w zbiorach znajduje się około 16 500 zabytków. Kolekcje wiodące to: odlewnictwo artystyczne dawne i współczesne, w tym kolekcja XIX-wiecznych odlewów żeliwnych, ceramika polska, ceramika zachodnioeuropejska oraz należąca do największych w kraju kolekcja polskiej, srebrnej biżuterii artystycznej, powstałej po 1945 r.;
• Biblioteka;
• Dział Konserwacji.

Wystawy stałe Muzeum Gliwicach to:

• „Słusznie słyną dziś Gliwice” w Oddziale Odlewnictwa Artystycznego,
• „Gliwice – miasto wielu kultur” na Zamku Piastowskich,
• XIX-wieczne wnętrza mieszkalne górnośląskiej burżuazji wielkoprzemysłowej z przełomu wieków w willi Caro.

Willa Caro należy do unikatowych przykładów XIX-wiecznych obiektów z niemal całkowicie zachowanym wystrojem wnętrz. Budynek powstał w latach 1882–1885 i został rozbudowany w latach 20. XX w. poprzez dodanie jednej kondygnacji, która została pozbawiona elementów stylowych.  

Prezentowana w willi Caro ekspozycja muzealna obejmuje ruchome zabytki wtórne pochodzące z własnych zbiorów Muzeum w Gliwicach. Znajdują się one w 10 pomieszczeniach, które zostały urządzone na wzór wystroju wnętrz rezydencji mieszkalnych śląskich przemysłowców z przełomu XIX i XX w.

Pierwszym pomieszczeniem jest stanowiący wizytówkę pana domu hol na parterze. Pełnił on funkcję reprezentacyjną. Z niego na górę wiodą główne schody, które zachowały się w całości i są dziełem berlińskich rzemieślników. Rzeźba gryfa przy schodach przedstawia fantastyczne zwierzę, podtrzymujące tarczę z monogramem OC (Oscar Caro).

Jednym z dwóch największych i najbardziej reprezentacyjnych pomieszczeń parteru jest położona na lewo od wejścia głównego jadalnia. W sali zachował się w całości eklektyczny wystrój o cechach neobaroku i neorenesansu włoskiego. Boazerie, strop zdobiony sztukateriami i malowidłem na płótnie, stolarka drzwiowa i okienna są oryginalne. Obecnie sala ma charakter użytkowy – odbywają się tutaj koncerty i konferencje.

Drugim najbogatszym pomieszczeniem jest tzw. duży salon, niegdyś przeznaczony na oficjalne spotkania towarzyskie. Zachował się w nim oryginalny, kasetonowy, neorenesansowy strop oraz stolarka drzwiowa i okienna. Boazerie i parkiet zostały natomiast zrekonstruowane. Ściany pokryto tkaniną o historycznym wzorze. Wnętrze zostało wyposażone w empirowe meble.

Z dużego salonu wiedzie wejście do narożnego saloniku przy „ogrodzie zimowym” (otwartej na zewnątrz loggi), przeznaczonego na spotkania towarzyskie kobiet (tzw. mały salon). Zachował się tutaj oryginalny strop zdobiony sztukateriami – eklektyczny z elementami neobaroku. Boazerie, parkiet, tkanina na ścianach zostały zrekonstruowane. Wystrój saloniku jest lekki i bardziej kameralny. Wyposażono go w XIX-wieczne meble.

Mały salon jest połączony amfiladowo z pokojem pana domu. Gabinet właściciela rezydencji był miejscem pracy, wypoczynku oraz „męskich” spotkań. Jego wystrój jest „ciężki”, tkaniny ciemne, wyposażenie zaś stanowią neorenesansowe i neobarokowe meble, akcesoria myśliwskie i „wschodnie” przedmioty. Zachował się intarsjowany różnymi gatunkami drewna, oryginalny, neorenesansowy strop. Boazerię i parkiet zrekonstruowano.

W ostatnim pomieszczeniu amfilady, tzw. muzeum pana domu, zachował się oryginalny strop zdobiony klasycyzującymi malowidłami. Pierwotnie znajdował się tu pokój bilardowy. Obecnie pomieszczenie zaadaptowano na gabinet osobliwości, miejsce ekspozycji cennych i oryginalnych zabytków, zgodnie z XIX-wieczną modą na urządzanie domowych muzeów w ziemiańskich i miejskich rezydencjach mieszkalnych.

Hol na I piętrze, umieszczony nad holem parteru, pełnił funkcję komunikacyjną. Przed przebudową willi był połączony z niemal wszystkimi pomieszczeniami piętra: sypialnią, pokojami dziecinnymi i garderobą. Wystrój holu na piętrze jest jeszcze oficjalny, łączy reprezentacyjny parter z kameralnym, mniej oficjalnym I piętrem.

Sypialnia właścicieli willi została wyposażona w holenderskie neorokokowe meble. Malowany strop został zrekonstruowany w oparciu o zachowany fragment. Neorenesansowy piec kaflowy przeniesiono z dawnego pokoju śniadaniowego, znajdującego się w bocznej części willi.

Kameralny i skromny buduar, jak wszystkie pomieszczenia położone na I piętrze, przylega do sypialni. Niegdyś służył pani domu jako gotowalnia i miejsce wypoczynku. Zachował się w nim autentyczny strop z ozdobnym dekoracyjnym pasem (bordiurą). Malowane i złocone na profilach boazerie są rekonstrukcjami. Draperie w oknach i drzwiach wykonano z  naturalnego jedwabiu.

Mniej oficjalnym, zacisznym miejscem spotkań rodzinnych był tzw. salon rodzinny. W pomieszczeniu zachował się oryginalny strop. Parkiet z ozdobnym fryzem został wiernie zrekonstruowany. Salon wyposażono w meble z epoki biedermeier.

Data lub czas powstania

XIX w.

Willa Caro została zbudowana pod koniec XIX w. i została rozbudowana w latach 20. XX w. Od 1934 r. ma w niej swoją siedzibę Muzeum w Gliwicach.

Materiał budowlany

Budynek murowany, otynkowany.

Historia

Muzeum zostało powołane do życia w 1905 r. przez Górnośląskie Towarzystwo Muzealne. Początkowo planowano wzniesienie nowej budowli na jego siedzibę, niestety I wojna światowa i zaistniały po niej kryzys gospodarczy doprowadziły do rezygnacji z tych planów. Również po II wojnie światowej nie udało się zbudować nowej siedziby muzeum.

Pierwszą siedzibą muzeum była Szkoła Podstawowa nr 4 przy ulicy Ziemowita (ówczesna Schroetterstrasse), w której dwóch salach stworzono ekspozycję muzealną. W kolejnych latach dwukrotnie zmieniano jednak siedzibę:

• w latach 1908–1923 były nią cztery sale Szkoły Podstawowej nr 9 przy ulicy Sobieskiego (ówczesna Freundstrasse),
• w latach 1924–1933 – pomieszczenia byłego Kasyna Oficerskiego przy ulicy Kościuszki (ówczesna Friedrichstrasse).

Muzeum zaczęło funkcjonować w obecnej siedzibie – willi Caro – w 1934 r. Obiekt ten przeszedł gruntowany remont pod koniec XX w., po którym został ponownie oddany do użytku w 2000 r. 

Od lat 60. XX w. powstawać zaczęły oddziały Muzeum w Gliwicach. Pierwszym z nich, po adaptacji przeprowadzonej w latach 1956–1959, stał się Dwór Cetrycza przy ulicy Pod Murami 2, który od lat 80. XX w. zaczęto określać mianem „Zamku Piastowskiego”. Kolejne renowacje obiektu miały miejsce w latach 1984–1988 i 2005–2008. We wrześniu 2008 r. udostępniono w Zamku Piastowskim nową wystawę stałą „Gliwice – miasto wielu kultur. Historia Gliwic i pradzieje Ziemi Gliwickiej”. 

W latach 1963–1977 oddziałem gliwickiego muzeum był Zamek w Toszku, stanowiący obecnie siedzibę Centrum Kultury „Zamek w Toszku”.

Od 1991 do 2009 r. w jednej z zabytkowych hal dawnej Królewskiej Odlewni Żelaza w Gliwicach przy ulicy Robotniczej 2 (obecnie GZUT SA) funkcjonował Oddział Odlewnictwa Artystycznego, który od 2010 r. mieści się w dawnej maszynowni Kopalni Węgla Kamiennego „Gliwice”, znajdującej się na terenie kompleksu „Nowe Gliwice”. Warto dodać, iż ów kompleks, po realizacji projektu rewitalizacji, jest wizytówką rewitalizacji terenów poprzemysłowych na Górnym Śląsku. W jego obrębie znajduje się również Centrum Edukacji i Biznesu.

Oddziałem Muzeum w Gliwicach jest ponadto Radiostacja Gliwice – Muzeum Historii Radia i Sztuki Mediów w Gliwicach.

Forma ochrony prawnej

Willa Caro jest wpisana do wojewódzkiego rejestru zabytków pod nr rej. 1309/83 z 03.10.1983 r.

Położenie obiektu

Willa Caro znajduje się w centrum Gliwic przy ulicy Dolnych Wałów 8a.

Dostępność

Willa Caro (jako siedziba Muzeum w Gliwicach) jest czynna we wtorki i czwartki w godz. od 11:00 do 16:00, w środy w godz. od 9:00 do 15:00, w piątki w godz. od 12:00 do 18:00, w soboty w godz. od 12:00 do 17:00 i w niedziele w godz. od 11:00 do 17:00. Godziny otwarcia poszczególnych oddziałów muzeum można znaleźć na stronie internetowej.

Źródła, informacje w Internecie

www.muzeum.gliwice.pl