Zamek w Człuchowie

Zamek w Człuchowie był drugą co do wielkości warownią krzyżacką po Malborku. Budowę zamku rozpoczęto po 1312 roku, a zakończono prawdopodobnie około 1365 roku. Zamek w Człuchowie jest najcenniejszym zabytkiem regionu. Zamek otoczony jest parkiem.

Opis

Zamek w Człuchowie był drugą co do wielkości warownią Krzyżacką. Człuchowska fortyfikacja składała się z zamku właściwego zwanego „Wysokim” oraz trzech podzamczy: zachodniego; północnego; wschodniego. Zamek „Wysoki” wzniesiony był na planie kwadratu o boku 47,5 metra. Wewnętrzny dziedziniec otoczony był z czterech stron krużgankami. W północno-zachodnim narożniku znajdowała się potężna ośmioboczna wieża o wysokości 50 metrów. Przy wieży znajdowała się brama wjazdowa z zwodzonym mostem. Rozplanowanie wnętrz było charakterystyczne dla budownictwa zakonu Krzyżackiego. Na piętrze znajdowały się pomieszczenia reprezentacyjne: kaplica; kapitularz; dormitorium; refektarz; pokoje gościnne. Pomieszczenia na parterze służyły celom gospodarczym: kuchnia, piec, browar, magazyn, izby mieszkalne. Zamek otoczony był potężnymi murami, które posiadały 11 bram i 9 baszt obronnych. Dookoła założeń obronnych znajdowała się fosa z mostami zwodzonymi. W podziemiach znajdowały się trzy rodzaje lochów, pełniących funkcję więzienia.

Do dnia dzisiejszego zachowała się wieża o 5 metrów niższa, fragmenty murów otaczających główny dziedziniec, fragmenty murów podzamcza z basztą Luizy i basztą Czarownic.

Data lub czas powstania

1365 r. (XIV w.)

Materiał budowlany

obiekt murowany - cegła, kamień

Historia

W XII i XIII wieku Człuchów był już dobrze rozwiniętą osadą, która w 1290 roku stała się własnością Mikołaja z Ponieca. W 1312 roku jego synowie sprzedali osadę Krzyżakom, którzy dostrzegli dobre położenie wsi. Człuchów leżał blisko granicy Polskiej z Pomorzem Zachodnim oraz na szlaku między Malborkiem, a Niemcami. Krzyżacy kupując Człuchów postanawiają wybudować kolejną warownię. Dzięki budowie potężnego zamku i przybywającym do niego rycerstwu Człuchów przeżywa intensywny rozwój. W 1348 roku dochodzi do nadania praw miejskich z rąk wielkiego mistrza Henryka von Dusener. Już w 1365 roku zostaje ukończony zamek, drugi co do wielkości po Malborku. Po wojnie trzynastoletniej w 1454 roku władzę na zamku przejęli polscy starostowie. W 1466 roku Człuchów stał się miastem królewskim i siedzibą starostwa, a zamek strażnicą polskich granic. Brak murów miejskich powodował liczne zniszczenia w tkance miejskiej. Po pożarach w 1786 i 1793 roku król pruski Fryderyk Wilhelm II zezwolił na rozbiórkę zamku, który już dawno utracił wojenne znaczenie. Pozyskana cegła służyła mieszkańcom do odbudowy miasta. W 1811 roku ukazało się rozporządzenie rejencji o ochronie ruin zamku. W 1825 roku postanowiono do pozostałej wieży dobudować kościół ewangelicki. Wieża zyskuje dzwon, oraz nowe wejście i schody prowadzące na szczyt. W trakcie II wojny światowej 60% tkanki miejskiej ulega zniszczeniu, a zamek znów przechodzi w ręce Polskie. Dziś w wieży i budynku pokościelnym znajduje się Muzeum Regionalne.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Zamek w Człuchowie – Zamek, nr rej.: A-35/89 z 1955-05-25
• Zamek w Człuchowie, nr rej.: A-35/89 z 1955-05-25
• Zamek w Człuchowie – Park, nr rej.: A-35/89 z 1955-05-25