Zamek Książąt Pomorskich w Darłowie

Zamek Książąt Pomorskich w Darłowie jest jedynym w Polsce nadmorskim zamkiem gotyckim wybudowanym na planie zbliżonym do kwadratu z wieżą o wysokości 24 metrów. Budowę zamku rozpoczęto w 1352 roku . Od 1930 roku znajduje się tu muzeum.

Opis

W latach 1929–1935 został przeprowadzony remont zamku z przeznaczeniem na siedzibę muzeum. Remont prowadzony był bez badań archeologicznych i architektonicznych. Wykonano wtedy liczne przemurowania i adaptacje. Pomimo wielu nieścisłości historycznych i niedoskonałości adaptacyjnych przejęcie obiektu przez muzeum zakończyło proces dewastacji a także zapewniło możliwość przetrwania w murach wielu zabytkowych elementów architektonicznych.

Pierwszą ekspozycję w zamku udostępniono 1 lipca 1930 roku. Zamek przetrwał II wojnę światową i nadal pełnił funkcję muzeum. Po zakończeniu działań wojennych 1 lipca 1945 roku uruchomiono tu Muzeum Regionalne.

W latach 1971–1988 w Zamku Książąt Pomorskich w Darłowie przeprowadzono remont kapitalny zgodnie z ówczesnymi wymogami konserwatorskimi. Remont został przeprowadzony przez Państwowe Przedsiębiorstwo Konserwacji Zabytków Oddział w Szczecinie według projektu opracowanego przez architektów Irenę i Michała Witwickich z Politechniki Warszawskiej.

Nadzór architektoniczno-konserwatorski sprawował mgr inż. arch. Janusz Nekanda-Trepka z Pracowni Konserwacji Zabytków w Szczecinie. Plan renowacji uwzględniał wszystkie zachowane źródła pisane i ikonograficzne, a także wyniki badań archeologicznych i architektonicznych przeprowadzonych przed i w czasie trwania remontu. Podstawowym celem podczas remontu było utrzymanie bryły zamku i układu wnętrz z nawiązaniem do początku XVII wieku oraz wyeksponowanie oryginalnych elementów architektonicznych faz gotyckich. Na szczególną uwagę zasługuje rekonstrukcja sklepienia gwiaździstego w sali rycerskiej, fryzu i układu blend na północnym murze obwodowym, danskeru na zewnętrznej elewacji skrzydła wschodniego, klatek schodowych w grubości murów i renesansowego kominka na I piętrze budynku bramnego.

Prowadzone przez kilkanaście lat prace konserwatorsko-remontowe zakończono jesienią 1988 roku. 22 października Zamek Książąt Pomorskich w Darłowie został ponownie udostępniono zwiedzającym. Muzeum funkcjonujące w zamku gromadzi eksponaty z zakresu wyposażenia wnętrz, rzemiosła artystycznego, etnografii pomorskiej, sztuki sakralnej i sztuki Wschodu.

W muzeum znajduje się biblioteka fachowa licząca ponad 6 tysięcy pozycji z dziedziny sztuk pięknych, rzemiosła artystycznego, historii powszechnej jak i historii Polski , archeologii oraz wydawnictw biograficznych, encyklopedycznych i słownikowych.

Data lub czas powstania

1372 r. (XIV w.)

Materiał budowlany

Obiekt murowany – cegła.

Historia

Książę Bogusław V w roku 1352 zakupił od bogatej mieszczki darłowskiej Elżbiety von Behr wyspę wraz z młynem, z myślą o budowie na niej warowni. W latach 1352–1372 wyrósł na wyspie zamek, który w swym głównym zarysie przetrwał do dnia dzisiejszego.

Pierwotny zamek gotycki, usytuowany w południowej części miasta, zbudowany został na planie zbliżonym do kwadratu. Dziedziniec otoczony był murem obronnym o wysokości około 14 metrów zwieńczonym blankami. Wjazd do zamku od strony miejskiej prowadził przez most na kanale młyńskim i podzamcze do bramy w murze obronnym skrzydła północnego. Nad bramą mieściła się strzelnica i ganek dla straży zamkowej. Zabudowania zamkowe znajdowały się wzdłuż wschodniej i południowej linii muru obronnego. Po wschodniej stronie bramy północnej wybudowano trzypiętrowy budynek mieszkalny dla załogi, połączony w parterze z dużą salą, przykrytą sklepieniem gwiaździstym, która pełniła rolę sali rycerskiej.

W narożniku południowo-wschodnim zbudowano dwupiętrowy budynek mieszkalny, zwany w źródłach „łącznikiem". Prawdopodobnie przeznaczony dla zarządcy książęcego.

Wysunięta w kierunku południowym trzypiętrowa wieża z przejazdem na folwark, gospodarcze podzamcze i zastawki do łowienia łososi pełniła funkcje obronne. Wieża chroniła zamek, miasto i port przed niespodziewanym atakiem od południa. Do niej przylegało dwutraktowe skrzydło południowe. Mieścił on na parterze salę reprezentacyjną, w której koncentrowało się życie zamku, a na piętrach znajdowały się pomieszczenia mieszkalne rodziny książęcej. Cała komunikacja w zamku odbywała się poprzez schody biegnące w grubości muru obwodowego. Do dziś zachowały się dwa ciągi schodów prowadzących z parteru skrzydła południowego do pomieszczeń w wieży.

Na przestrzeni XV i XVI wieku podejmowano liczne prace nad rozbudową i modernizacją zamku. Pomimo że kolejni Gryfici traktowali Darłowo tylko jako siedzibę czasową, dokładali starań, by zamek nabierał blasku i splendoru godnego książęcej rezydencji.

Pierwszym władcą, który unowocześnił system obronny i rozbudował zamek, był książę Eryk I Pomorski. Odbyło się to w latach 1449–1459. W obrysie pierwotnych murów obronnych książę wybudował skrzydło zachodnie oraz opasał zamek drugim obwodem murów obronnych.

Około 1480 roku zostało rozebrane skrzydło zachodnie wybudowane przez Eryka. Od zewnątrz, na całej długości zachodniego muru obwodowego, dobudowano nowe, podpiwniczone, trzykondygnacyjne skrzydło tzw. wieprzańskie. Było to odtąd reprezentacyjne skrzydło mieszkalne, nazywane również domem księżnej Zofii. Aby powiększyć wymiary dziedzińca, książę rozebrał wewnętrzny trakt skrzydła południowego, które straciło na znaczeniu i stało się siedzibą zarządcy zamku i załogi rycerskiej.

Zamek był jednak wciąż za mały dla rosnących potrzeb dworu książęcego. Kolejnej rozbudowy, zmieniającej sylwetę zamku dokonał w I połowie XVI wieku książę Barnim XI. Za jego panowania skrzydło wschodnie nadbudowano o dwie kondygnacje. Równocześnie rozebrano fragment dawnego budynku, usytuowanego w narożniku północno-wschodnim, wznosząc na jego miejsce wieżową klatkę schodową, a salę rycerską przedłużono o jedno przęsło w kierunku północnym. Natomiast skrzydło południowe zostało podniesiono o jedno piętro oraz dobudowano spiralną klatkę schodową. Również wieża uległa podwyższeniu o dwie kondygnacje użytkowo-obronne.

Prace budowlane zainicjowane przez Barnima XI były ostatnią, gotycką w swym charakterze fazą rozbudowy zamku. Średniowieczny zamek w ostatecznej formie z I połowy XVI wieku składał się z trzech skrzydeł: wschodniego, południowego i zachodniego oraz wieży bramnej, przez którą łączył się z gospodarczym podzamczem od strony południowej.

Następnego etapu rozbudowy zamku podjął się około 1571 roku książę Jan Fryderyk. Etap ten ograniczał się do wybudowania po zewnętrznej stronie północnego muru obwodowego, w miejscu dawnej bramy północnej, czterokondygnacyjnego budynku bramnego z wystrojem renesansowym.

Ostatnim księciem, który odbudował zamek po pożarze w 1624 roku był Bogusław XIV.

Rodzaj zbiorów, ekspozycji

• Artystyczno-historyczny,
• etnograficzny,
• rybacko-morski,
• przyrodniczy.

Ciekawostki

W kaplicy zamkowej zrealizowano odcinek programu telewizyjnego „Szkło kontaktowe”. Spotkanie poprowadzili Grzegorz Miecugow i Tomasz Sianecki z udziałem gościa specjalnego Piotra Najsztuba.

Forma ochrony prawnej

Obiekt wpisany do rejestru zabytków jako:

• zamek książąt pomorskich, nr rej.: 2 z 20.06.1952.

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Zamek Książąt Pomorskich w Darłowie, nr rej.: 2 z 1952-06-20

Położenie obiektu

Obiekt znajduje się w centrum miasta.

Dostępność

Muzeum można zwiedzać:

• od 1 maja do 30 września, od poniedziałku do niedzieli w godz. 10:00–18:00;

• od 1 października do 30 kwietnia, od wtorku do soboty w godz. 10:00–16:00.

Wejścia grup i zwiedzających indywidualnie od 1 października do 30 kwietnia na ekspozycje stałe o godzinie 10:15, 11:15, 12:15, 13:15, 14:15 i 15:15.

Inne

Na terenie zamku organizowane są wystawy stałe i czasowe, koncerty oraz operetki. Na zamku odbyły się Europejskie Dni Dziedzictwa oraz „Noc Muzeum z Wikingami”. Podczas otwarcia wystawy „Świat Słowian i Wikingów” odbyły się pokazy walk Wikingów.