Zespół klasztorny Jezuitów z kolegiatą w Poznaniu

Kolegiata Matki Boskiej Nieustającej Pomocy i św. Marii Magdaleny nazywana Farą Poznańską pochodzi z 1701 roku. Jest to barokowy kościół farny i zarazem kolegiacki. Do świątyni przylega dawny zespół klasztorny, w którym działa dziś Urząd Miasta.

Opis

Bogato zdobioną różową fasadę z podwójnymi białymi pilastrami ograniczają z obu boków dwie niskie, nie wystające ponad korpus świątyni wieże, zwieńczone miedzianymi hełmami, między którymi mieści się szczyt o charakterystycznych dla okresu baroku bocznych spływach. Fasada i wieże dzielone są na kondygnacje przez gzymsy. Nad bogatym barokowym portalem umieszczono wnękę z figurą św. Ignacego Loyoli. Pod nim medalion z łacińską inskrypcją: Domus Domini porta coeli. Po jej obu bokach znajdują się mniejsze wnęki z wyobrażeniami św. Wojciecha i św. Stanisława Kostki po lewej oraz św. Stanisława biskupa i św. Alojzego Gonzagi. Powyżej ulokowane są jeszcze dwie figury świętych: św. Franciszka Borgiasza i św. Franciszka Ksawerego.

Wnętrze kościoła jest trzynawowe, bazylikowe z transeptem, który nie wystaje poza nawy boczne. Prezbiterium po stronie południowej zakończono prostą ścianą. Sklepienie nawy głównej, transeptu i prezbiterium jest kolebkowe z lunetami. Nawy boczne i galerie nad nimi posiadają sklepienia krzyżowe.

Na sklepieniu nawy głównej w każdym przęśle znajdują się trzy sceny z życia św. Stanisława biskupa autorstwa Karola Dankwarta z Nysy. W transepcie po stronie zachodniej uwieczniono sceny z życia św. Stanisława Kostki, a po wschodniej św. Ignacego Loyoli. Na przecięciu nawy głównej i transeptu mieściła się niegdyś apoteoza Trójcy Świętej. Po jej zniszczeniu zastąpiono ją iluzoryczną kopułą namalowaną w 1949 przez Stanisława Wróblewskiego.

Przepiękna dekoracja sztukatorska pochodzi z około 1700 roku będąca dziełem Jana Bianco. Nad kompozytowymi kapitelami szesnastu, wykonanych ze sztucznego czerwonego marmuru, kolumn mieszczą się 2,5 m figury apostołów i czterech Ojców Kościoła, a nad nimi silnie załamujący się gzyms spod którego wychylają się główki aniołków, w otoczeniu wijących się pnączy, akantu, owoców i kwiatów oraz rogów obfitości. Utrzymana w tym samym stylu dekoracja pokrywa wolne połacie sklepienia i ram malowideł. Nad oknami loggi i arkadami prowadzącymi do kaplic znajdują się parami putta.

Ołtarz główny wykonany został według projektu Pompeo Ferrari. W swojej centralnej części zawiera obraz „Wskrzeszenie Piotrowina przez św. Stanisława biskupa” pędzla Szymona Czechowicza. Po jego lewej stronie mieści się rzeźbiarskie powtórzenie motywu z obrazu, zaś po prawej św. Stanisław Kostka odtrąca siedmiogłową bestię. Całość ograniczają proste kolumny dźwigające falujące belkowanie i unoszące się nad nim alegorie wiary i nadziei. Ołtarze boczne wykonano na wzór ołtarzy z kościoła św. Ignacego w Rzymie. Pomiędzy spiralnymi kolumnami znajdują się obrazy św. Ignacego Loyoli, spisującego regułę zakonu jezuitów, oraz św. Stanisława Kostki, przyjmującego komunię z rąk anioła.

Data lub czas powstania

1701 r. (XVIII w.)

Materiał budowlany

Obiekt murowany – cegła, otynkowany.

Historia

W 1570 biskup Adam Konarski sprowadził do Poznania jezuitów, oddając im świątynię pw. św. Stanisława Biskupa. W 1651 rozpoczęto budowę nowego kościoła, którego plany przysłano przypuszczalnie z Rzymu. Początkowymi pracami do 1652 roku kierował Tomasz Poncino. Szwedzka okupacja przerwała prace nad kościołem. Po wznowieniu prac, budową kierowali Bartłomiej Nataniel Wąsowski, Wojciech Przybyłkowicz i Jan Poradowski. W latach 1696–1701, przy budowie nawy głównej i fasady współpracował z nimi Jan Catenazzi. W 1705 świątynia został konsekrowana przez biskupa Hieronima Wierzbowskiego, pomimo że była jeszcze nieukończona. W 1732 Pompeo Ferrari ukończył ołtarz główny i główny portal.

Po kasacie zakonu w 1773 i zniszczeniu w 1780 dotychczasowej fary, świątynia, na polecenie biskupa Ignacego Raczyńskiego, została przejęta w 1798 przez parafię farną. W drugiej połowie XIX wieku zrobiono osobne wejścia do naw bocznych, a w latach 1913–1915 przeprowadzono gruntowny remont pod kierunkiem Mariana Andrzejewskiego. Po wkroczeniu wojsk niemieckich w 1939 roku kościół został ograbiony, a wnętrze zostało wykorzystane do celów magazynowych. Świątynię odbudowano w latach 1948–1950. Prace renowacyjne rozpoczęte w 1990 roku.

Forma ochrony prawnej

Fara Poznańska znajduje się w rejestrze zabytków (A-149 z 25.02.1931)

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Zespół klaszotorny Jezuitów z kolegiatą w Poznaniu – Dzwonnica, nr rej.: A-149 z 1931-02-25
• Zespół klaszotorny Jezuitów z kolegiatą w Poznaniu – Kolegium, obecnie urząd miejski, nr rej.: 385 z 1934-12-17
• Zespół klaszotorny Jezuitów z kolegiatą w Poznaniu – Kolegium, obecnie urząd miejski, nr rej.: A-9 z 1971-03-24
• Zespół klaszotorny Jezuitów z kolegiatą w Poznaniu – Kościół, obecnie pw. św. Marii Magdaleny i św. Stanisława, nr rej.: A-149 z 1931-02-25
• Zespół klaszotorny Jezuitów z kolegiatą w Poznaniu – Park, obecnie miejski, nr rej.: A-28 z 1966-04-16