Wycieczka - Planer
Liczba elementów:
Długość trasy:
Chorzów – obszar atrakcyjny kulturowo
Wędrówka po dawnych szybach kopalnianych, spacer wśród zabytkowych familoków czy też szlakiem kościołów z przełomu XIX i XX w., wreszcie czas wolny w Parku Śląskim – na obszarze atrakcyjnym kulturowo Chorzów nikt się nie może nudzić.
Powierzchnia: 12 430 ha
Opis
Określenie OAK
Obszar atrakcyjny kulturowo Chorzów obejmuje trzy znajdujące się w swoim sąsiedztwie górnośląskie miasta: Chorzów, Świętochłowice i Rudę Śląską.
Położenie OAK
Obszar atrakcyjny kulturowo Chorzów jest położony w centralnej części województwa śląskiego, w sercu Aglomeracji Górnośląskiej. Zajmuje on część Wyżyny Śląskiej.
Atrakcyjność turystyczna
Obszar atrakcyjny kulturowo Chorzów nadal jest przez wielu z nas kojarzony z minionym już czasem industrializacji i koncentracji na przemyśle ciężkim. Dzisiaj miejsce to zachwyca swoimi atrakcjami, z których wiele nawiązuje oczywiście do minionych czasów. Ale nie ma w tym nic złego. Obiekty, które niegdyś pracowały w ramach kopalni czy hut, dzisiaj zapraszają do siebie do restauracji czy ośrodków spa, stanowią doskonałe miejsca na organizowanie wydarzeń kulturalnych lub też po prostu piękny element krajobrazu. Tak się dzieje właśnie tutaj. Powrót do przełomu XIX i XX w. na terenie obszaru atrakcyjnego kulturowo Chorzów to wędrówka po szybach kopalnianych, koloniach patronackich, świątyniach katolickich i ewangelickich, to naprawdę niezapomniane chwile. Warto tu przyjechać i poznać to miejsce od nowa.
Wirtualny spacer w 3D
Chorzów – Górnoląski Park Etnograficzny
Skansen znajdujący się na terenie Parku Śląskiego. Park etnograficzny posiada blisko 70 zabytkowych drewnianych obiektów architektury wiejskiej i małomiasteczkowej. Obszar skansenu wynosi 22 ha.
Historia
Historia obszaru atrakcyjnego kulturowo Chorzów to historia trzech śląskich miast, których w XVIII i XIX w. połączył rozwoju przemysłu, a pod koniec XX w. zmiany gospodarcze w Polsce, które spowodowały, iż ich oblicze diametralnie się zmieniło.
Dzieje Chorzowa są ściśle związane ze średniowiecznymi dziejami Zakonu Rycerzy Grobu Bożego w Jerozolimie. To do nich należała osada położona pod Bytomiem. Pewnym źródłem historycznym potwierdzającym jej istnienie jest dokument wydany 24 czerwca 1257 r. przez Władysława, księcia opolskiego. Na mocy tego dokumentu bożogrobcy uzyskali prawo lokacji wsi. Wieś Chorzów, której zarządcą był klasztor, już na początku XIV w. była dobrze zorganizowana. Istniał tu kościół i karczma. W XV w. zachodziły tu ważne przemiany gospodarcze, a w XVI w. zaczęto wydobywać rudy srebra, ołowiu i żelaza. Na przełomie XV i XVI w., za czasów ks. proboszcza Błażeja Bronowskiego wzniesiono pierwszy kościół murowany, który spłonął w 1782 r. w dniu odpustu św. Marii Magdaleny. Trzy lata później wzniesiono nowy. Szczególnym dla rozwoju wsi był 1780 r. Wtedy właśnie proboszcz Ludwik Bojarski znalazł pokłady węgla kamiennego. W ślad za tym odkryciem powstała kopalnia „Księżna Jadwiga”, należąca do chorzowskiej parafii, a na początku XIX w. mała huta cynku „Pokój”. W 1810 r. na mocy zarządzenia Fryderyka Wilhelma III wszystkie majątki klasztorne przeszły na własność państwa pruskiego, a sam zakon uległ sekularyzacji.
Teren dzisiejszego miasta, oprócz wsi Chorzów (obecnie jest to dzielnica Chorzów Stary), w XIX w. tworzyły: Nowe Hajduki, Wielkie Hajduki, Maciejkowice i miasto Królewska Huta. Każda z miejscowości ma swoją odrębną i bogatą historię, w której mieszały się wpływy polskie i niemieckie. Królewska Huta powstała za czasów administracji pruskiej. W 1791 r. z inicjatywy niemieckiego hrabiego Fryderyka Redena zaczęła pracę kopalnia węgla „Król”, a w 1802 r. „Królewska Huta” (czyli istniejąca po dziś dzień huta „Kościuszko”). Przemysłowa osada, jaką była Królewska Huta, zaczęła się dynamicznie rozwijać w II poł. XIX w. W 1868 r. na mocy aktu erekcyjnego króla pruskiego Wilhelma I uzyskała prawa miejskie. Wtedy włączono do niej okoliczne małe miejscowości. W 1922 r. znalazła się ona w granicach państwa polskiego. W 1934 r. nastąpił historyczny moment połączenia Huty z Chorzowem i Nowymi Hajdukami (których historia sięga XVII w. i związana jest z powstaniem w 1839 r. huty „Batory”).
Historia Świętochłowic sięga końca XIII w. Jako pierwsza w przekazach źródłowych pojawiła się wzmianka dotycząca Chropaczowa. Dopiero 18 lat później, 25 maja 1313 r., w dokumencie księcia Ziemowita występują „Swentochlowicze”. Obydwie osady powstały zapewne 100–150 lat wcześniej, jako wsie rycerskie. W początkowym okresie istnienia Świętochłowice składały się z dwóch odrębnych osad: Małych Świętochłowic (nazywanych też Świętochłówkami) oraz Świętochłowic zwanych Dużymi (te powstały na przełomie XIII i XIV w. i były lokowane na prawie magdeburskim). Do XVII w. ich właściciele bardzo często się zmieniali. Były nimi m.in. rodziny: Świętochłowskich, Paczyńskich, Kamieńskich, Rotterów, Skallów, Myszkowskich, Mieroszewskich, Guznarów i Lewandowskich, a wreszcie Henckel von Donnersmarck. W 1790 r. nastąpiło połączenie obu organizmów w jeden i wówczas właścicielem Świętochłowic został Józef von Lippa, a później Donnersmarckowie. To właśnie za ich sprawą I poł. XIX w. radykalnie zmieniła charakter miejscowości. W tym czasie nastąpił gwałtowny rozwój przemysłu – górnictwa i hutnictwa, co spowodowało, że Świętochłowice przekształciły się z gminy wiejskiej w przemysłową. Zmieniła się zabudowa miasta, powstawały urzędy, szkoły, etc. Równolegle rozwijały się zarówno Świętochłowice, jak i wchodzące obecnie w skład miasta Chropaczów i Lipiny. Ostatecznie po II wojnie światowej Świętochłowice otrzymały prawa miejskie.
O lokalizacji Rudy na prawie niemieckim wspomina tzw. Rejestr Ujazdu, sporządzony w latach 1295–1305. W II poł. XVII w. odkryto na terenie Rudy i okolicznych miejscowości pokłady węgla kamiennego. Bogate złoża węgla przyciągały wielu przedsiębiorców, którzy tu inwestowali, budując kopalnie, hutę i liczne cegielnie. Do 1950 r. istniało na terenie dzisiejszej Rudy Śląskiej wiele miejscowości, każda z nich z własną wielowiekową przeszłością. Najpierw połączono je w dwa miasta: Ruda i Nowy Bytom, które następnie w 1959 r. utworzyły miasto Ruda Śląska.
Najważniejsze atrakcje
Pomimo iż cały czas utożsamiany z Górnym Śląskiem, kopalniami i hutami, obszar atrakcyjny kulturowo Chorzów potrafi zaskoczyć niejednego bogactwem ciekawych zabytków i życia kulturalnego. Wchodzące w jego skład miasta cały czas zmieniają swoje oblicza i rozwijają swoją ofertę turystyczną. Ich tożsamość budowana jest w oparciu o industrialne dziedzictwo, które stanowi ich dumę, a jednocześnie tworzy niezwykły klimat obszaru. Wędrówkę po obszarze najlepiej zacząć od odwiedzenia muzeów, które przybliżają jego historię: Muzeum w Chorzowie, Muzeum Miejskiego im. Maksymiliana Chroboka w Rudzie Śląskiej oraz Muzeum Miejskiego w Świętochłowicach. Drugie w kolejności powinny pojawić się zabytki postindustrialne, w nich bowiem poczuć można atmosferę minionych lat. Wyjątkowo łatwe będzie to w kolonii robotniczej „Ficinus”, jednym z najstarszych zachowanych przykładów budownictwa patronackiego na Górnym Śląsku. „Ficinus” sam w sobie to dzisiaj miejsce niezwykłe, po trosze z uwagi na jego styl architektoniczny, po trosze z uwagi na jego historię i w dużym stopniu z uwagi na jego rewitalizację, która nadała mu obecny kształt. Osiedle to dzisiaj perełka Rudy Śląskiej, którą każdy powinien zobaczyć. Nie jest już niestety tak wielką atrakcją budynek nadszybia szybu „Andrzej”, który należał niegdyś do kopalni „Błogosławieństwo Boże”, ale sama budowla w formie wieży typu Małachow jest warta obejrzenia. Unikatem jest niewątpliwie drugi z szybów na terenie opisywanego obszaru, czyli kompleks „Sztygarka” wraz z wieżą wyciągową szybu „Prezydent” w Chorzowie. Jest to unikatowe w skali Europy miejsce wieczornych iluminacji świetlnych, zapraszające wszystkich m.in. do restauracji i pensjonatu spa&wellness. Wykorzystywany jest także zabytkowy szyb „Elżbieta” w Chorzowie, którego odrestaurowane zabudowania przypominają swoim wyglądem średniowieczny zamek, a w których obecnie można sobie urządzić na przykład przyjęcie weselne. Niestety nie może się pochwalić pięknym wnętrzem zabytkowy dworzec kolejowy w Rudzie Śląskiej-Chebziu, który pod koniec XIX w. uważany był za jeden z najnowocześniejszych dworców na całym Śląsku.
Odwiedzając obszar atrakcyjny kulturowo Chorzów ducha przeszłości można poczuć nie tylko pośród zabytków poprzemysłowych, ale również w oryginalnym, jedynym w Polsce Muzeum PRL-u w Rudzie Śląskiej-Bielszowicach, które zostało otwarte w XXI rocznicę I-szych demokratycznych wyborów wystawą „Zaczynamy od końca”. Jego siedziba mieści się w dworze wzniesionym w 1890 r. przez znaną niemiecką rodzinę von Ballestrem, a opiekę nad nim sprawuje Fundacja Minionej Epoki.
Na terenie obszaru nie brakuje również zabytków sakralnych. Najstarszym z nich jest modrzewiowy kościółek pw. św. Wawrzyńca w Chorzowie, który pochodzi z końca XVI w. Znajdują się tutaj sanktuaria (Matki Boskiej z Lourdes w Rudzie Śląskiej-Kochłowicach i św. Józefa w Rudzie Śląskiej), wiele kościołów ewangelicko-augsburskich z końca XIX i początków XX w. (w Świętochłowicach, im. Odkupiciela w Rudzie Śląskiej oraz w Chorzowie: św. Elżbiety i Marcina Lutra). Ponadto na uwagę zasługują wznoszone również w większości na przełomie wieków kościoły w Chorzowie: św. Barbary (najstarszy na terenie Królewskiej Huty), św. Marii Magdaleny, św. Józefa; w Rudzie Śląskiej: św. Pawła (z początku XIX w.), pw. św. Marii Magdaleny i pw. Ścięcia św. Jana Chrzciciela oraz kościół pw. Matki Bożej Różańcowej w Świętochłowicach.
Niejako symbolem obszaru atrakcyjnego kulturowo Chorzów jest Park Śląski, jeszcze do niedawna określany mianem Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku. Już w dzieciństwie każdy z nas o nim słyszał, wiedząc jednak jedynie tyle, że znajduje się tam największe w Polsce wesołe miasteczko. A atrakcji pt. „naj” w chorzowskim parku, który stanowi obecnie jeden z największych parków miejskich w Europie, jest o wiele więcej. I tak mamy tutaj: Stadion Śląski, największe w Polsce planetarium, prezentujący budownictwo ludowe z pięciu podregionów Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego Górnośląski Park Etnograficzny, jeden z największych w Polsce otwartych kompleksów basenowych – kąpielisko „Fala”, największy ogród różany w Polsce „Rosarium”, Śląski Ogród Zoologiczny, Śląski Park Linowy, powstałą w 1968 r. galerię wystaw „Kapelusz”, plenerową Galerię Rzeźby Śląskiej, kolejkę szynową oraz liczne tereny rekreacyjne i obiekty usługowe, m.in. ścieżki rowerowe i korty tenisowe.
Charakterystyka zagospodarowania turystycznego
Obszar atrakcyjny kulturowo Chorzów, jako położony w sercu Górnego Śląska, jest doskonale dostępny pod względem komunikacyjnym, zarówno transportem drogowym, kolejowym, jak i lotniczym. Funkcjonuje w nim bardzo wiele różnorodnych obiektów noclegowych i gastronomicznych, tak więc jego turystyczne zagospodarowanie ocenić można jako bardzo dobre.
