Katowice – obszar atrakcyjny kulturowo

Obszar atrakcyjny kulturowo Katowice to miejsce na miarę XXI w., tworzące swoją najnowszą historię w oparciu o bogactwo przeszłości, przy wykorzystaniu wszelkich możliwych zdobyczy współczesnego świata. Warto je poznać, od nowa!

Opis

Określenie OAK

Obszar atrakcyjny kulturowo Katowice obejmuje miasto Katowice w jego granicach administracyjnych.

Położenie OAK

Obszar atrakcyjny kulturowo Katowice jest położony w centralnej części województwa śląskiego, w sercu Górnego Śląska, na przecięciu głównych europejskich szlaków komunikacyjnych. Z punktu widzenia jego ukształtowania powierzchni, znajduje się on na Wyżynie Śląskiej.

Atrakcyjność turystyczna

Na oficjalnej stronie miasta Katowice możemy przeczytać, iż Katowice to „serce 2,1-milionowej aglomeracji, stolica województwa śląskiego, kojarzone niegdyś jedynie z przemysłem ciężkim i familokami, dziś miasto prawdziwie europejskie, w którym nowoczesność twórczo nawiązuje do tradycji”. I trudno się z tym nie zgodzić. Industrialna przeszłość obszaru dzisiaj stanowi podstawę jego atrakcyjności. To dzięki niej Katowice mogą się pochwalić doskonałą dostępnością komunikacyjną, wysokiej jakości infrastrukturą społeczną, a także – co niezwykle ważne dla ich atrakcyjności turystycznej – wieloma ciekawymi, unikalnymi wręcz zabytkami. Dużą część obszaru zajmują także tereny przyrodnicze, co wydaję się być wręcz sprzeczne z dawnym charakterem Katowic, ale pozostałości Puszczy Śląskiej tworzą tutaj doskonałe warunki do wypoczynku i rekreacji. Amatorzy wycieczek rowerowych znajdą tutaj ponad 100 km tras przebiegających przez najciekawsze przyrodnicze rejony. Przemysłowe oblicze miasta przechodzi do historii, a tu i ówdzie w opuszczonych halach produkcyjnych i szybach kopalnianych powstają galerie handlowe, muzea i sale wystawowe. Obszar atrakcyjny kulturowo Katowice tworzy swoją nową historię, historię na miarę XXI w.

Wirtualny spacer w 3D

Katowice – Nikiszowiec

Nikiszowiec leży nieco na północ od Giszowca, we wschodniej części Katowic, przy granicy z Mysłowicami. Nazwę swą osiedle zawdzięcza zbudowanemu tutaj na początku XX wieku szybowi kopalnianemu „Nickischschacht” (dziś „Poniatowski”).

Historia

Pierwsza wzmianka o wsi Katowice pojawiła się w zapisach ks. Kazimierskiego, wizytatora parafii bogucickiej w 1598 r. Historię miasta wyznaczają jednak losy kilku znacznie wcześniejszych słowiańskich osad rolniczych (z XIV i XVI w.) i kuźnic żelaza, będących obecnie jego dzielnicami. Chronologicznie najstarszą jest Dąb, o którym mówi dokument pochodzący z 1299 r., który przez kilkaset lat należał do klasztoru Bożogrobców w Miechowie. Nieco krótsze są dzieje innych, ongiś równorzędnych wsi: Bogucic, Roździenia, Szopienic, Załęża, Ligoty i Piotrowic. Specyfiką przeszłości całego Górnego Śląska, a więc i Katowic, jest brak dominującego centrum, przy jednoczesnym rozwijaniu się wielu odrębnych ośrodków gospodarczych, kulturalnych i administracyjnych, tworzących później jeden organizm miejski.

Trudno jednoznacznie ustalić pierwowzór nazwy Katowice. Prawdopodobnie wywodzi się od przezwiska „kat”, którym określano pierwszego osadnika, bądź od słowa „kąty”, którym kiedyś nazywano chaty zagrodników pracujących przy wyrębie i przewożeniu drewna do kuźnicy bogucickiej.

Rozwój Katowic datowany jest na XIX w. Przyczyniło się do niego znacznie panowanie pruskie oraz budowa berlińskiej kolei wiodącej do Mysłowic. Przejęcie dóbr ziemskich przez rodzinę Wincklerów miało niebagatelne znaczenie. Do osad położonych po obu stronach rzeki Rawy przybywano w interesach. Sztygar i przedsiębiorca górniczy Franz Winckler przekształcił okoliczne wioski w przemysłowe miasto. Realizatorem jego pomysłu był inny sztygar tarnogórskiej kopalni – Friedrich Wilhelm Grundmann, któremu w 1839 r. powierzono zarząd dóbr katowickich. W 1865 r. wieś Katowice otrzymała prawa miejskie, a wkrótce podniesiona została do rangi powiatu.

Pod koniec XIX w. powstało w mieście kilka instytucji, które zadecydowały o rozwoju młodego ośrodka gospodarczego – Górnośląska Konwencja Węglowa, Związek Przemysłowców Górniczo-Hutniczych, gwarectwa węglowe, Państwowa Dyrekcja Poczt, Sąd Okręgowy oraz Dyrekcja Prusko-Królewskich Kolei Państwowych. Zmieniało się także oblicze miasta, które wzrastało wg projektu budowniczego Nottenbohna. Plan przestrzennej zabudowy wyznaczał stary trakt z Mysłowic do Szopienic i dalej do Bogucic-Zawodzia, a następnie wzdłuż Rawy. Przy linii wschód-zachód powstały dwa istniejące dziś place – Rynek i Wolności. Pierwszy z nich przecięła droga północ-południe, prowadząca z Mikołowa do Królewskiej Huty (dziś Chorzów) i Bytomia.

Na początku XX w. w mieście pojawił się Teatr Miejski i okazały budynek dworca. I wojna światowa oszczędziła miasto, co więcej przyczyniła się do przyspieszenia jego rozwoju gospodarczego. Działania wojenne nie dotknęły ówczesnej ludności, a jej liczny udział w latach 1919–1921 w trzech powstaniach śląskich i akcji plebiscytowej zadecydował o przyłączeniu Katowic do odrodzonego państwa polskiego, co nastąpiło w dniu 20 czerwca 1922 r. Niebawem miasto stało się stolicą autonomicznego województwa śląskiego, siedzibą Sejmu Śląskiego i Górnośląskiej Komisji Mieszanej. Lata międzywojenne były dla Katowic okresem intensywnego rozwoju. Z prowincjonalnego ośrodka przemysłowego Prus stały się największym centrum gospodarczym w Polsce i stolicą najbogatszego regionu. W 1924 r. były siedzibą aż 53 banków, 8 zagranicznych przedstawicielstw dyplomatycznych i kilku międzynarodowych koncernów. Wraz z przypływem kapitału wzrastały nowe obiekty infrastruktury miejskiej, dzielnice, powstawały luksusowe jak na owe czasy osiedla willowe i monumentalne budowle sakralne. Połączenia z Warszawą zapewniało między innymi oddane do użytku w 1927 r. lotnisko.

II wojna światowa również oszczędziła miasto. Po wcieleniu Górnego Śląska do III Rzeszy, okupanci uczynili z Katowic siedzibę prowincji. Po wyzwoleniu w 1945 r. Katowice odzyskały dawne znaczenie jako ośrodek przemysłowy i administracyjny. Przykrym, trzyletnim epizodem była zmiana nazwy Katowic na Stalinogród w 1953 r. Jednym z tragiczniejszych wydarzeń w powojennych dziejach Katowic była pacyfikacja górników strajkujących w kopalni „Wujek” po wprowadzeniu stanu wojennego.

Najważniejsze atrakcje

Spośród wszystkich katowickich atrakcji trudno jest wybrać te najważniejsze. Wędrówkę po mieście warto na pewno rozpocząć odwiedzając Muzeum Historii Miasta, które przybliża jego przeszłość i pozwala zrozumieć specyfikę tego niezwykłego miejsca. Spośród licznie funkcjonujących tutaj muzeów niewątpliwie odwiedzić trzeba także gromadzące eksponaty dedykowane historii i kulturze Muzeum Śląskie. Następnie na trasie zwiedzania powinny znaleźć się miejsca-symbole, takie jak: jedna z najbardziej charakterystycznych polskich budowli, czyli położony w sercu Katowic „Spodek” – miejsce jedynych w swoim rodzaju imprez o charakterze kulturalnym, rozrywkowym i sportowym, poświęcone pamięci górników, którzy zostali zamordowani przez funkcjonariuszy ZOMO w 1981 r., Muzeum „Izba Pamięci Kopalni Wujek” czy wieża spadochronowa w parku im. T. Kościuszki, która jest dzisiaj pomnikiem poświęconym obrońcom Katowic, poległym i zamordowanym przez Niemców w 1939 r. W jej pobliżu znajduje się najstarszy obiekt sakralny na terenie Katowic, czyli drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła, który został wzniesiony z 1510 r. w Syryni i obecnie stanowi filię Muzeum Historii Miasta. Z zabytków sakralnych na szczególną uwagę zasługują niewątpliwie: rzymskokatolicka archikatedra pw. Chrystusa Króla z I poł. XX w. oraz ewangelicko-augsburska katedra pw. Zmartwychwstania Pańskiego z II poł. XIX w., a także: neoromański zespół klasztorny Franciszkanów w Panewnikach z Muzeum Misyjnym oraz sanktuarium Matki Bożej Bogucickiej w XIX-wiecznym neogotyckim kościele pw. św. Szczepana. Z sakralnym dziedzictwem przeszłości miasta związany jest również założony w 1869 r., pięknie odrestaurowany i zadbany cmentarz żydowski, na którym podziwiać można okazałe grobowce żydowskich rodzin zasłużonych w historii Katowic, w tym Goldsteinów, Schalschów i Gruenfeldów.

Historia miasta to jednak przede wszystkim historia przemysłu, stąd też do najważniejszych katowickich zabytków zaliczyć należy te postindustrialne. Na czoło wysuwają się tutaj dwie niezwykłe kolonie patronackie, które zostały wybudowane na początku XX w. wg projektu genialnych braci Zillmanów: Nikiszowiec i Giszowiec. Zaraz za nimi plasują się: kopalnia „Gottwald”, a właściwie jedno z najpiękniejszych centrów handlowo-usługowo-rozrywkowych w Europie „Silesia City Center”; mieszcząca się w zaadaptowanym do nowej funkcji budynku cechowni i łaźni dawnego szybu „Wilson” w zlikwidowanej kopalni „Wieczorek” Galeria Sztuki Współczesnej „Szyb Wilson” oraz zabudowania kopalni węgla kamiennego „Katowice”, które już niedługo będą pełniły rolę siedziby Muzeum Śląskiego.

Są w Katowicach również unikaty, jakich nie ma w innych miastach nie tylko w Polsce, ale i w Europie, a o których nie można przeczytać nawet w przewodnikach. Na czoło wśród nich wysuwa się z pewnością Wystawa Najmniejszych Książek Świata Zygmunta Szkocnego, której ekspozycja składa się z miniaturowych wersji wybitnych dzieł literatury biograficznej, a która była wystawiana m.in. na Wawelu i Zamku Królewskim w Warszawie. Jest nim także mające swoją siedzibę w firmie Ontrack Muzeum Nośników Danych – pierwsza w Polsce placówka muzealna poświęcona nośnikom danym oraz działające przy Akademii Muzycznej Muzeum Organów Śląskich, w kolekcji którego zobaczyć można zabytkowe organy z różnych zakątków Górnego i Dolnego Śląska. Będąc w Katowicach nie można również pominąć wspaniałych obiektów użyteczności publicznej, takich jak chociażby gmach Sejmu Śląskiego.

Katowice mają również wiele do zaproponowania wielbicielom sztuki, teatru i melomanom. Od 1907 r. działa tutaj Teatr Śląski, a od 1945 r. – Śląski Teatr Lalki i Aktora „Ateneum”. Funkcjonuje tu również Filharmonia Śląska, Biblioteka Śląska oraz niezliczona ilość wybitnych instytucji kultury i galerii. Sezon kulturalny trwa tutaj przez cały rok, a podczas wakacji rozkwita „Letnim ogrodem teatralnym” i koncertami promenadowymi we wspomnianym wcześniej drewnianym kościółku w parku im. Kościuszki.

Charakterystyka zagospodarowania turystycznego

Obszar atrakcyjny kulturowo Katowice pod względem zagospodarowania turystycznego nie ma sobie równych w całym województwie. Położony jest na przecięciu głównych europejskich szlaków komunikacyjnych, w pobliżu jego centrum przebiega autostrada A4, a w niedługim czasie również będzie przebiegała autostrada A1. Obszar ma dogodne połączenie drogowe z dynamicznie się rozwijającym Międzynarodowym Portem Lotniczym „Katowice-Pyrzowice”. Ponadto Katowice posiadają mniejsze lotnisko usytuowane niedaleko centrum, przystosowywane aktualnie do obsługi małego ruchu lotniczego, głównie biznesowego. Obszar może się również pochwalić nowoczesną i wciąż rozbudowywaną bazą hotelową, obejmującą m.in. trzy nowoczesne obiekty czterogwiazdkowe zlokalizowane w centrum miasta oraz bardzo bogatą ofertą gastronomiczną.

Inne

Źródła

www.katowice.eu