Zespół pałacowy w Pszczynie

Dawna magnacka rezydencja powstała w XI lub XII w., choć pierwsze udokumentowane wzmianki o niej pochodzą z I poł. XV w. Wraz z zabytkowym parkiem w stylu angielskim tworzy zespół pałacowo-parkowy. Obecnie swoją siedzibę ma tutaj Muzeum Zamkowe.

Opis

Zamek jest jednym z najcenniejszych muzeów – rezydencji w kraju. Budynek pochodzący z XV w. był wielokrotnie przebudowywany. Ostatnia przebudowa – w stylu neobarokowym – została przeprowadzona w latach 1870–1876 wg projektu wybitnego francuskiego architekta Aleksandra Hipolita Destailleura.

Zamek otacza 156-hektarowy Zabytkowy Park Pszczyński obejmujący Park Zamkowy, Park „Zwierzyniec”, czyli Dziką Promenadę oraz Park Dworcowy. Znajdują się tutaj liczne obiekty zabytkowe, które dzięki niedawnych pracom rewitalizacyjnym odzyskały swój dawny blask – dwór „Ludwikówka”, pawilon herbaciany na wyspie, brama chińska, piwnica lodowa, kapliczki i mosty łukowe. W części Dzikiej Promenady znajduje się słynna Pokazowa Zagroda Żubrów. W tej części parku zlokalizowane jest również doskonale utrzymane pole golfowe. Ciekawą częścią Parku Dworcowego jest skansen Zagroda Wsi Pszczyńskiej, w której zapoznać się można z cennymi zabytkami ludowego budownictwa drewnianego charakterystycznego dla ziemi pszczyńskiej.

Obecnie w zamku mieści się Państwowe Muzeum Zamkowe, które prezentuje oryginalne historyczne wnętrza z przełomu XIX i XX w.

Całość zespołu pałacowego tworzą zaś, oprócz zamku, oficyna zamkowa, ujeżdżalnia wraz z powozownią, zespół dworski „Ludwikówka” oraz oczywiście zabytkowy park zamkowy.

Data lub czas powstania

XV w.

Zamek jako gotycka warownia powstał w XV w. W kolejnych wiekach był wielokrotnie przebudowywany.

Materiał budowlany

Budynki murowane.

Historia

Udokumentowane początki murowanego, obronnego zamku pszczyńskiego sięgają I poł. XV w. Z przekazów historycznym wiadomo bowiem, iż w 1433 r. oparł się on najazdowi husytów. W czasach Heleny Korybutówny (1424–1449) gotycki wówczas zamek był potężną budowlą czworoboczną, składającą się z dwóch budynków z wieżami, połączonych murami. Całość chroniły wał ziemny i fosa.

Reprezentacyjną budowlą renesansową zamek stał się w okresie panowania na ziemi pszczyńskiej Promnitzów. Za ich sprawą po 1737 r. nastąpiła przebudowa i rozbudowa budowli w trójskrzydłowy pałac barokowy.

Kolejni właściciele Pszczyny (w latach 1765–1846), książęta Anhalt-Koethen-Pless, przekształcili zwierzyniec w park i wznieśli kolejne budowle. Powstały wtedy: pałac „Bażantarnia” w Porębie (wg projektu Karla Langhansa), położony na skraju założonej w 1792 r. bażantarni oraz klasycystyczna „Ludwikówka”, wzniesiona przez Wilhelma Puscha niedaleko parku.

Obecny kształt zamku i rozległego założenia ogrodowo-krajobrazowego jest wynikiem przebudowy dokonanej przez księcia Hansa Heinricha XI w II poł. XIX w. W latach 1870–1876 elewacje dwupiętrowego zamku, założonego na planie podkowy, otrzymały kostium architektury francuskiej XVII w. Od strony miasta dobudowano wówczas westybul z trzybiegową klatką schodową i monumentalną salę jadalną (mieszczącą stół i 32 krzesła) z dwoma XIX-wiecznymi ogromnymi lustrami o powierzchni 14 m²2 każde.

W latach 1914–1917 zamek odegrał znaczącą rolę, będąc cesarską Główną Kwaterą i siedzibą sztabu wojsk niemieckich. To właśnie tutaj cesarz, szef sztabu głównego marszałek Paul von Hindenburg oraz szef sztabu wschodniego generał Erich von Ludendorff podejmowali decyzje wojskowe zmieniające oblicze ówczesnej Europy.

Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Pszczyny w lutym 1945 r. w zamku umieszczono szpital, jednak sam zamek, jak i jego wyposażenie, ocalały. 9 maja 1946 r. podwoje pszczyńskiego zamku otwarto dla publiczności.

Forma ochrony prawnej

Zespół pałacowy w Pszczynie jest wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków pod następującymi nr rej.:

• pałac, nr rej. 535/65 z 07/02/1966;
• park, nr rej. j.w.;
• brama wjazdowa „Warta”, XVII, nr rej. 536/65 z 07/02/1966;
• oficyna, XIX, nr rej. j.w.;
• stajnia, XVIII–XX, nr rej. 1184/72 z 02/08/1972;
• wozownia, XVIII–XX, nr rej. j.w.

Położenie obiektu

Zespół pałacowy znajduje się w centrum Pszczyny.

Dostępność

Zespół pałacowy w Pszczynie jest obiektem ogólnodostępnym. Mające w nim swoją siedzibę Muzeum Zamkowe jest otwarte:

• styczeń-marzec: we wtorki w godz. od 11:00 do 15:00, środy w godz. od 9:00 do 16:00, czwartki i piątki w godz. od 9:00 do 15:00, soboty w godz. od 10:00 do 15:00 oraz niedziele w godz. od 10:00 do 16:00;
• kwiecień-czerwiec: w poniedziałki w godz. od 11:00 do 15:00, wtorki w godz. od 10:00 do 15:00, środy w godz. od 9:00 do 17:00, czwartki i piątki w godz. od 9:00 do 16:00, soboty w godz. od 10:00 do 16:00 oraz niedziele w godz. od 10:00 do 17:00;
• lipiec-sierpień: w poniedziałki w godz. od 11:00 do 15:00, wtorki od 10:00 do 15:00, środy, czwartki i piątki w godz. od 9:00 do 17:00, soboty w godz. od 10:00 do 17:00 oraz w niedziele w godz. od 10:00 do 18:00;
• wrzesień-październik: w poniedziałki w godz. od 11:00 do 15:00, wtorki w godz. od 10:00 do 15:00, środy w godz. od 9:00 do 17:00, czwartki i piątki w godz. od 9:00 do 16:00, soboty w godz. od 10:00 do 16:00 oraz w niedziele w godz. od 10:00 do17:00;
• listopad: wtorki w godz. od 11:00 do 15:00, środy w godz. od 9:00 do 16:00, czwartki i piątki w godz. od 9:00 do 15:00, soboty w godz. od 10:00 do 15:00 oraz w niedziele w godz. od 10:00 do 16:00.

Muzeum jest nieczynne w pierwszy dzień Świąt Wielkiej Nocy, w Święto Bożego Ciała, 1 i 11 listopada oraz w poniedziałki według rocznego harmonogramu.

Źródła, informacje w Internecie

www.zamek-pszczyna.pl

www.pszczyna.pl