Zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce

W 1976 roku kopalnia została wpisana do krajowego rejestru zabytków. Dwa lata później w 1978 roku wpisana przez UNESCO na pierwszą Listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego.

Opis

Kopalnia to przede wszystkim wspaniały zabytek techniki, w którym podziwiać można sprzęt i urządzenia. Dziewięć poziomów kopalni usytuowanych jest na 327 metrach głębokości, wszystko podzielono na 3000 komór. W całej kopalni znajduje się 360 km chodników, choć dla zwiedzających udostępniono tylko 1 % całości.

W kopalni odnaleźć można także ciekawe przykłady sztuki sakralnej. Wielość rzeźb świętych i liczne kaplice przypominają o ciągłym poczuciu zagrożenia jakie dotykało górników. Wiele wspaniałych płaskorzeźb solnych przedstawia sceny biblijne, najwspanialsze zdobią wspaniałą kaplicę św. Kingii. Ta wielka kaplica całe wyposażenie ma wykonane z soli – od posadzek po żyrandole. Wycieczki do kopalni zaczęto już w średniowieczu, zacnym obserwatorem pracy górników był m.in. Mikołaj Kopernik. Dziś kopalnie co roku odwiedza prawie milion osób, w większości obcokrajowców.

Kopalnia w Wieliczce została wpisana na pierwszą Listę Dziedzictwa Kulturowego UNESCO w roku 1978, zaś w 1994 r. uznana przez prezydenta RP za Pomnik Historii Narodowej.

Data lub czas powstania

X w.

Pierwsze wzmianki o kopalni pochodzą z 1044 r. jednak podejrzewa się, że powstała ona na przełomie X i XI w.

Historia

Kopalnia soli w Wieliczce swoją historię wywodzi z czasów Bolesława Chrobrego. Dziś jest ona uważana za jedyną na świecie kopalnię, która działa nieprzerwanie od średniowiecza do dziś. Sól dla pierwszych piastów była bardzo cenna, używana często jako zamiennik dla pieniądza. Kto posiadał żupy solne był bogaty, a sól przydawała się przede wszystkim do peklowania żywności. Aż 30 % dochodu państwa w XIV w. pochodziło z kopalni soli i przeznaczano je na ważne cele np. budowę Uniwersytetu Jagiellońskiego czy rozbudowę Wawelu. Wydobycie regulowały specjalne statuty Kazimierza Wielkiego.

Praca w kopalni była bardzo niebezpieczna, zwłaszcza, że od XV w. po wprowadzeniu do kopalni pierwszych urządzeń np. kieratu końskiego wydobycie wzrastało, a górnicy musieli schodzić coraz niżej. Dopiero wiek XVII przyniósł pierwsze przepisy bezpieczeństwa. Kopalnia soli w Wieliczce należała do dóbr królewskich do roku 1772, Austriacy po przejęciu kopalni wprowadzili do niej wiele unowocześnień. Rozwój trwał do lat 50. XX w. Nawet hitlerowcy nie przerwali wydobycia.

Kopalnia już od 1826 r. służy także jako uzdrowisko dla osób z chorobami górnych dróg oddechowych i alergików, w leczeniu przede wszystkim używano kąpieli solankowych. Dziś w podziemiach jest czynny od 1958 r. Ośrodek Rehabilitacyjno-Leczniczy.

Ciekawostki

Kopalnia proponuje podziemną eskapadę czyli wycieczkę z przygodami – uczestnicy eskapady biorą udział m.in. w animacji światła i dźwięku, szukają skarbów solnych i sami wcielają się w rolę górników.

W Wieliczce według prospektów reklamowych z XIX w. leczono z 36 chorób od kataru po niepłodność i od histerii po osłabienie z zbytkowania w miłości.

Forma ochrony prawnej

Wpis obiektu na światową listę dziedzicta UNESCO: Zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce (K IV / 1978).

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:
  • Zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce, nr rej.: A-580 z 1976-04-02

Źródła, informacje w Internecie

Dylewski A., Najpiękniejsze zabytki Polski, Warszawa 2004.