Szlak Zabytków Techniki to samochodowy, regionalny szlak turystyczny. Obejmuje obiekty związane z przemysłem województwa śląskiego.

Opis

Na liście obiektów Szlaku Zabytków Techniki województwa śląskiego są m.in.: kopalnie, browary, pałace, galeria sztuki współczesnej i liczne muzea (np. zapałek, drukarstwa, chleba, techniki i włókiennictwa itd.).

Śląsk bez wątpienia kojarzy się z górnictwem, którego początki sięgają tu starożytności. Górnictwo kruszcowe, głównie srebra i ołowiu rozwijało się w Bytomiu, Tarnowskich Górach i Toszku. Górnictwo rudy darniowej żelaza napędzało przemysł w rejonie dolin rzecznych Liswarty, Małej Panwi, Stoły, Bierawki, Rudy oraz pasma rudonośnego Wieluń – Zawiercie. W XIII w. górnictwem i hutnictwem zajmowali się także osadnicy cysterscy, posiadali kuźnice w Trachach i Stanicy. Dzięki cystersom rozwinęło się na Śląsku hutnictwo szkła.

Częstochowa. Muzeum Produkcji Zapałek. Maszyna przedstawiająca proces produkcji zapałek.

Górnictwo, którego intensywny rozwój na trenach śląskich datuje się na okres od końca XVIII do lat 70-tych XX w., dawało paliwo dla pozostałych gałęzi przemysłu. Szczególnie cenne, nie tylko z racji wieku są obiekty górnicze pochodzące z przełomu XIX i XX w., m.in. Kopalnia Rud Srebronośnych i Sztolnia Czarnego Pstrąga w Tarnowskich Górach, kopalnia „Królowa Luiza”, kopalnia „Guido”.

Drugą, silnie rozwiniętą, branżą było wspomniane już hutnictwo, zaś w XIX wieku nastąpił  gwałtowny rozwój kolei, wtedy powstały dworce kolejowe, m.in. w Bielsku-Białej, Katowicach czy Zawierciu. Położono także sieć kolei wąskotorowych, m.in. na trasach: Tarnowskie Góry - Rudy, Bytom-Karb - Chorzów, Bytom - Miasteczko Śląskie. Budynki, torowiska oraz tabor dziś częstokroć stanowią muzea i skanseny, gdzie wciąż jeszcze można wybrać się na przejażdżkę „ciuchcią”.

Tychy. Muzeum Piwowarstwa w Tychach. Oryginalne wyposażenie fabryczne z XIX wieku

Na terenie Śląska zachowały się także liczne zabytki przemysłu energetycznego, np. elektrownia „Szombierki”, czy zabytki przemysłu spożywczego. Największą grupę, a zarazem najpowszechniej znaną, stanowią browary (które są nadal użytkowane). Najstarszym z nich jest browar zamkowy w Raciborzu, (XVI w.), a największy to browar w Tychach.
Na Śląsku występują także zabytki przemysłu wiejskiego, np. młyny, spichlerze, kuźnie, wiatraki, czy też pstrągarnia w Złotym Potoku z 1881 r. (pierwsza w Europie nizinna hodowla pstrąga).
Wiele z tych śląskich zabytków techniki zyskało nowe, „drugie życie”, stając się ośrodkami kultury i sztuki, jak muzea (Muzeum Kolei, Muzeum Chleba czy np. Centralne Muzeum Pożarnictwa) czy galerie (Szyb „Wilson” w Katowicach-Janowie). Niejedno śląskie muzeum potrafi zachwycić zwiedzających nie tylko swą historią, ale i wciąż żywymi halami produkcyjnymi , czego przykładem są Zakłady Przemysłu Zapałczanego w Częstochowie powstałe w latach 1880-1882, z czynną linią technologiczną pochodzącą z lat 30-tych XX w.