Zamek w Będzinie

Królewski zamek będziński to średniowieczna warownia obronna wzniesiona przez Kazimierza Wielkiego w systemie tzw. Orlich Gniazd na pograniczu Małopolski i Śląska. Obiekt był wielokrotnie niszczony, został odbudowany w latach 50. XX w.

Opis

Położony na wysokiej skarpie na lewym brzegu Czarnej Przemszy zamek stanowi przykład budownictwa obronnego z poł. XIV w. Obiekt był ważnym ogniwem systemu obronnego zachodniej granicy Polski przed najazdami od strony Śląska i Czech. Należał do tzw. Orlich Gniazd. Miał także gwarantować bezpieczeństwo wodnych i lądowych dróg handlowych, m.in. traktu handlowego ze Śląska do Krakowa.

Od 1956 r. w odbudowanych murach zamku mieści się Muzeum Zagłębia, którego do 1983 r. zamek był siedzibą. Przy zamku działa ponadto Bractwo Rycerskie Zamku Będzin. Co roku odbywają się „Strzelania Zamkowe z Broni Czarnoprochowej i Pneumatycznej” przy współudziale Bractwa Kurkowego Grodu Bytomskiego oraz konkursy i spotkania plenerowe, w tym turnieje rycerskie z okazji Dni Będzina.

W XIV-wiecznych gotyckich piwnicach zamku znajduje się bardzo klimatyczna, oryginalna Karczma Zamkowa.

Wirtualny spacer w 3D

Zamek w Będzinie

Królewski Zamek Będziński – średniowieczna warownia obronna wzniesiona przez Kazimierza Wielkiego w systemie tzw. Orlich Gniazd w Małopolsce, 4,5 km.

Data lub czas powstania

XIV w.

Historia Zamku sięga XIV w. Jest on odnotowany w dokumentach już w 1349 r., wspomina o nim także Jan z Czarnkowa i Jan Długosz w spisie warownych budowli wybudowanych przez Kazimierza Wielkiego.

Materiał budowlany

Obiekt murowany – kamień.

Historia

XIV-wieczny zamek postawiono na reliktach wczesnośredniowiecznego grodu. W poł. XIV w. wzniesiono wieżę czworoboczną, do której nieco później dobudowano budynek mieszkalny. Zespół budowli otoczony został dwoma obwodami murów kamiennych rozdzielonych międzymurzem. Do zamku górnego od zachodu przylegało podzamcze, otoczone dodatkowym murem z czworoboczną basztą i wieżą bramną, które były sprzężone z murami miejskimi.

W 1616 r. Będzin strawił pożar, po którym zamek odbudowano, dostosowując go do celów bardziej rezydencjalnych niż obronnych. Budowla została zniszczona po raz kolejny w czasie potopu szwedzkiego i przez cały XVIII w. była ruiną. Neogotycką restaurację zamku przeprowadzono w 1834 r. z inicjatywy hr. Edwarda Raczyńskiego z ramienia Banku Polskiego. Z uwagi jednak na zaniechanie projektu ulokowania w zamku Szkoły Akademiczno-Górniczej, popadł on po raz kolejny w ruinę.

W XX w. pierwsze próby odbudowy podjęto po I wojnie światowej. Obecny kształt zamek zawdzięcza restauracji z lat 50. XX w. dokonanej z inicjatywy powołanego w 1918 r. Towarzystwa Opieki nad Górą Zamkową (później  Towarzystwo Muzeum Zagłębia Dąbrowskiego w Będzinie) oraz utworzonego po II wojnie światowej Miejskiego Społecznego Komitetu Odbudowy Zamku.

Zamek był świadkiem wielu ważnych wydarzeń historycznych. W 1364 r. gościł tu Karol IV – cesarz niemiecki i król czeski. W 1434 r. zawarto tutaj ugodę pomiędzy panami śląskimi i małopolskimi w sprawie zwalczania przygranicznych rabusiów, a w 1588 r. pakty będzińsko-bytomskie zobowiązujące Maksymiliana Habsburga do zrzeczenia się pretensji do tronu polskiego.

W murach zamkowych gościli królowie polscy – w 1574 r. Henryk Walezy, w 1683 r. Jan III Sobieski, a w drodze pod Wiedeń w 1697 r. August II Mocny.

Ciekawostki

Przy zamku działa Bractwo Rycerskie Zamku Będzin. Co roku odbywają się Strzelania Zamkowe z Broni Czarnoprochowej i Pneumatycznej przy współudziale Bractwa Kurkowego Grodu Bytomskiego, różnego rodzaju imprezy kulturalne oraz konkursy i spotkania plenerowe, w tym turnieje rycerskie z okazji Dni Będzina.

Forma ochrony prawnej

Zamek jest wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków pod nr rej. 337 z 15.10.1951 r. oraz 1/60 z 23/02/1960.

Położenie obiektu

Zamek leży na Górze Zamkowej, jednym z wzniesień Będzina o wysokości 285 m n.p.m. Znajduje się kilkaset metrów na wschód od trasy E75 Katowice-Warszawa i nieco na północ od drogi E40 prowadzącej do Krakowa. Można tutaj dojechać tramwajem z Sosnowca (linia 21, 27), Dąbrowy Górniczej (21, 22, 25) albo Czeladzi (25), autobusem z Katowic (40, 800, 807) lub pociągiem.

Dostępność

Obiekt jest dostępny dla zwiedzających w godzinach otwarcia muzeum i restauracji.

Muzeum jest czynne w następujących dniach i godzinach:

• wtorek, czwartek, piątek 9:00–16:00;
• środa 9:00–17:00 (od listopada do marca – środa 8:00–16:00);
• sobota 9:00–15:00;
• niedziela 10:00–15:00 (od 21 czerwca do 30 września – niedziela 10:00–17:00).

Restauracja zaprasza od wtorku do soboty w godz. od 9:00 do 22:00, w niedzielę od 10:00 do 22:00.

Parking

Przy zamku znajduje się niewielki parking.

Źródła, informacje w Internecie

www.muzeum.bedzin.pl