Kościół parafialny pw. Najświętszego Imienia Maryi

Kościół typu wieluńskiego z XVI w., później restaurowany. Drewnianej konstrukcji zrębowej i wieżą konstrukcji słupowej z pochylonymi ścianami, oszalowany. Dach dwuspadowy z okapem, wyposażenie późnorenesansowe i barokowe.

Opis

Podwalina obiektu jest na ceglanym podmurowaniu. Budowla jest orientowana, pokryta dwuspadowym, gontowym dachem wspólnym dla prostokątnej nawy i węższego prezbiterium. Na szczycie dachu znajduje się barokowa wieżyczka. Ściany kościoła pierwotnie zbudowane z poziomo ułożonych bierwion, w późniejszym okresie zostały oszalowane.

Kościół budowano techniką zrębową. Z rozcinanych wzdłuż pni drzew, układanych jeden na drugim i łączonych na narożach wykonanymi zamkami ciesielskimi konstruowano ściany. Stropy są drewniane. Od strony zachodniej do nawy dobudowana została w XVII w., na planie trapezu wieża dzwonna, w której – co ciekawe – znajduje się główne wejście do świątyni (odrzwia wycięte są w kształcie łuku – „ośli grzbiet"). Trzykondygnacyjna wieża posiada kruchtę w przyziemiu. Dach kościoła i dzwonnicy pokryto gontem.

Ołtarz główny gaszyńskiej świątyni pochodzi z I poł. XVIII w. W jego centralnym punkcie znajduje się obraz Madonny z Dzieciątkiem, z boku zawieszone są dwa barokowe obrazy św. Małgorzaty i św. Cecylii, w jego zwieńczeniu usytuowany jest obraz przedstawiający św. Wawrzyńca. Po bokach ołtarza rozmieszczone są dwie osiemnastowieczne, polichromowane rzeźby św. Stanisława z postacią wskrzeszonego przezeń Piotrowina i prawdopodobnie św. Wojciecha. Liczne złocenia i wyrafinowana forma są widocznym znakiem dominującego wówczas wpływu manieryzmu. Na belce tęczowej jeszcze kilka lat temu istniał łaciński napis, lecz niestety został zamalowany.

Ciekawym zabytkiem ruchomym jest blacha trumienna Jakuba Gaszyńskiego datowana na 1672 r., z czteropolową tarczą, zawierającą jego inicjały (I. G. Z. G.) i cztery herby, w tym Odrowąż oraz prawdopodobnie Lew i Leszczyc. Ten charakterystyczny dla kultury sarmackiej zabytek, umieszczony na trumnie przeleżał trzy stulecia w ziemi koło kościoła.

Data lub czas powstania

XVI w.

Materiał budowlany

Budynek z drewna modrzewiowego na ceglanym podmurowaniu.

Historia

Wieś, położona przy dawnym trakcie królewskim z Wielunia do Bolesławca. Pierwsze udokumentowane wzmianki o niej pochodzą z 1323 r. W połowie XV w. istniał tu już, utworzony z ziem kmiecych folwark szlachecki należący do rodziny Gaszyńskich. W początkach XVII w. praktycznie cała osada znalazła się w rękach konwentu Bernardynek. Przyjmuje się, iż kościół pw. Najświętszej Marii Panny został zbudowany z inicjatywy rodu Gaszyńskich-Wierzchleyskich.

Do 1683 r. obiekt figurował jako kaplica pod wezwaniem świętego Zygmunta Króla i Męczennika. Należała ona do klasztoru bernardynek a obsługiwał ją wikariusz kolegiaty wieluńskiej. W 1683 r. nastąpiło podniesienie kaplicy do rangi kościoła filialnego oraz zmiana wezwania na Najświętszej Marii Łaskawej. Przemiany te miały związek z ufundowaniem ołtarza i obrazu Matki Boskiej z Dzieciątkiem będącego wotum wdzięczności za szczęśliwy powrót z odsieczy wiedeńskiej. W 1987 r. erygowano po raz pierwszy w historii Gaszyna parafię. Pierwszym proboszczem został ks. Janusz Grela.

W trakcie licznych remontów zlikwidowano cześć wyposażenia kościoła, m. in.: chór muzyczny, ambonę. W XX w. dobudowano od północy zakrystię przykrytą dachem pulpitowym. W ostatnich latach zostały zakupione nowe ławki, konfesjonał, ołtarz i chrzcielnica. Plac przykościelny oraz teren przeznaczony na parking został wyłożony kostką brukową.

Ciekawostki

Na cmentarzu przy kościele znajduje się mogiła dwóch żołnierzy 36 pp Legii Akademickiej 28 DP "Armii Łódź" poległych 1 września 1939 r.  – Romana Filutara i Czesława Tymińskiego oraz pomnik upamiętniający poległych w obronie Ojczyzny w latach 1939–1945.

Forma ochrony prawnej

Wpisy w wojewódzkim rejestrze zabytków:

• Kościół parafialny pw. Najświętszego Imienia Maryi, nr rej.: 937 z 1967-12-30

Położenie obiektu

Obiekt nad strumieniem, położony między drzewami, słabo widoczny z drogi krajowej nr 45 (oddalony od niej o około 150 m), nie jest oznakowany. W pobliżu znajduje się niewielki parking. Na terenie przykościelnym pozostałości dawnego cmentarza, obecnie zachowane dwie mogiły wojenne.

Wieś leży przy drodze krajowej nr 45 z Kluczborka do Wielunia,  w odległości 3 km od Wielunia.

Ok. 300 m od obiektu przystanek PKS przy drodze krajowej nr 45 oferujący połączenia do Wielunia (19 dziennie), Praszki (9), Opola (4), Olesna (1), Kluczborka (2) oraz Gorzowa Śląskiego (1). Dodatkowo na trasie Wieluń-Praszka (ten sam przystanek co PKS) kursuje prywatna komunikacja mikrobusowa, oferująca 9 połączeń dziennie do Wielunia i Praszki.

Dostępność

Otwarty w czasie nabożeństw.

Po wcześniejszym uzgodnieniu z proboszczem można zwiedzać budynek kościoła.

 

Źródła, informacje w Internecie

1. Ciekliński Z., Zabytki ziemi wieluńskiej, Łódź 1963;

2. Hohensee-Ciszewska H., Wolff B., Powiat wieluński, [w:] Katalog zabytków sztuki w Polsce: województwo łódzkie, pod red. J. Łozińskiego, t. II, z. 12;

3.Olejnik T., Wieluń i okolice, Łódź 1980;

4. Różalska E. K., Drewniana architektura sakralna Środkowej Europy, www.szczecin-expo.org;

5. Ruszkowski A., Sieradz i okolice, Sieradz 2000;

6. Spychała T., Budownictwo drewniane ziemi wieluńskiej, www.drewno.pl;

7. Zabytkowe obiekty drewniane województwa łódzkiego. Stan techniczny na przełomie XX i XXI wieku, pod red. G. Srzeleckiego, Łódź 2002;

8. dziedzictwo.ekai.pl/@@styl_wielunski;

9. kosciolyicerkwie.bloog.pl;

10. www.old.ziemialodzka.pl;

11. parafia.gaszyn.pl/?q=node/7;

12. www.witrynawiejska.org.pl;

13. www.um.wielun.pl.

Właściciel, zarządzający

Parafia rzymskokatolicka Gaszyn.