Wycieczka - Planer
Liczba elementów:
Długość trasy:
Radiostacja Gliwice – Muzeum Historii Radia i Sztuki Mediów w Gliwicach
Ta jedna z największych na świecie budowli z drewna modrzewiowego liczy 111 m wysokości i dumnie wznosi się nad Gliwicami, przyciągając spojrzenia niczym paryska wieża Eiffla. Powstała w 1935 r. radiostacja jest jedną z atrakcji Szlaku Zabytków Techniki.
Opis
Wieża antenowa Radiostacji Gliwickiej jest jedną z najbardziej charakterystycznych budowli Górnego Śląska. Stanowi część zbudowanego w poł. lat 30. XX w. kompleksu radiowej stacji nadawczej. Poza wieżą antenową i radiostacją, do kompleksu zaliczają się także dwa budynki mieszkalne przeznaczone pierwotnie dla pracowników obsługi. Radiostacja Gliwicka jest obiektem w pierwszym rzędzie utożsamianym ze zdarzeniem nazwanym w historiografii II wojny światowej prowokacją gliwicką. Warto jednak pamiętać, że jest to także interesujący zabytek techniki radiowej.
Najcenniejszy obiekt kompleksu stanowi wieża nadawcza. Jej budulcem jest drewno modrzewiowe, szczególnie odporne na szkodniki i czynniki atmosferyczne. Drewnianą konstrukcję spaja ponad 16 tys. mosiężnych śrub. Drabina wiodąca na szczyt ma 365 szczebli. Starannie konserwowana, zdaniem naukowców, ma przed sobą jeszcze wiele lat bezpiecznego funkcjonowania. Wieża jest ciągle użyteczna. Dźwiga obecnie kilkadziesiąt anten, m.in. obsługujących Śląską Sieć Metropolitalną, Gliwickie Centrum Ratownictwa, sieci telefonii komórkowej i Internet bezprzewodowy. Szczególnie atrakcyjnie wieża wygląda o zmroku. Oświetlona ośmioma potężnymi reflektorami widoczna jest z odległości wielu kilometrów.
W Radiostacji Gliwickiej prowadzone są niezwykle ciekawe lekcje muzealne, zarówno dla osób indywidualnych, jak i grup do 50 osób. Dotyczą one prowokacji gliwickiej 1939 r. oraz historii radiofonii.
Data lub czas powstania
1935 r. (XX w.)
Stację nadawczą i maszt wybudowano w 1935 r. na terenie niemieckich wówczas Gliwic. Od 2005 r. Radiostacja jest oddziałem Muzeum w Gliwicach, którego siedziba mieści się w zabytkowej Willi Caro.Materiał budowlany
Obiekt murowany.Historia
Nowa stacja nadawcza, znana dzisiaj jako Radiostacja Gliwicka, została zbudowana w latach 1934–1935 przez berlińską firmę Lorenz przy ulicy Tarnogórskiej. Zainstalowano w niej nadajnik o mocy 8 kW, pracujący na fali średniej 243,7 m (1.231 kHz). We wnętrzu drewnianej wieży umieszczona została antena pionowa. Na jej szczycie zainstalowano sztuczne przedłużenie anteny, aby osiągnąć długość połowy fali, co zapewniało najkorzystniejsze warunki emisji. Dobry odbiór w ciągu dnia możliwy był w promieniu kilkudziesięciu kilometrów. Nocą, dzięki odbiciu od jonosfery, fale radiowe z Gliwic docierały do całej Europy, a nawet Ameryki Północnej. Gliwicka Radiostacja retransmitowała audycje rozgłośni wrocławskiej oraz programy lokalne. W historycznej radiostacji zachowało się sporo oryginalnej przedwojennej aparatury, m.in. kompletny system chłodzenia lamp nadawczych wodą destylowaną.
Bezpośrednio po zakończeniu wojny Radiostacja nadawała programy Radia Katowice, a w latach 1950–1956 zagłuszała radio „Wolna Europa” i inne rozgłośnie zachodnie. W latach 1957–2002 w budynku głównym produkowano nadajniki radiowe i osprzęt elektroniczny dla Telekomunikacji Polskiej. W 2002 r. samorząd Miasta Gliwice wykupił całą 3-hektarową posesję z zabudowaniami.
Najbardziej znanym wydarzeniem związanym z Radiostacją Gliwicką jest tzw. prowokacja gliwicka, która miała miejsce 31 sierpnia 1939 r. o godz. 20:00, kiedy to – udając śląskich powstańców – do radiostacji wtargnęło kilku uzbrojonych esesmanów w cywilnym przebraniu. Dowodził nimi Alfred Naujocks. Napastnicy sterroryzowali załogę stacji radiowej i nadali po polsku komunikat: „Uwaga! Tu Gliwice. Rozgłośnia znajduje się w rękach polskich…”. Dalsza część odczytanej wtedy odezwy nie została wyemitowana wskutek błędów technicznych. W radiostacji zamordowano Franciszka Honioka, polskiego Ślązaka, uważanego obecnie za pierwszą ofiarę II wojny światowej. Następnego dnia Hitler wygłosił przemówienie, w którym rozpoczęcie wojny uzasadnił prowokacjami granicznymi, dokonanymi rzekomo przez stronę polską. Prawda o prowokacji gliwickiej wyszła na jaw dopiero podczas procesu w Norymberdze.
Forma ochrony prawnej
Radiostacja Gliwicka jest wpisana do wojewódzkiego rejestru zabytków jako zespół radiostacji przy ul. Tarnogórskiej 127-129-131 pod nr rej.: 694/64 z 7.02.1964. W skład zespołu wchodzą 3 budynki oraz maszt.
W 2017 r. Prezydent RP nadał obiektowi miano Pomnika Historii.
Położenie obiektu
Radiostacja położona jest przy dwupoziomowym skrzyżowaniu ulicy Tarnogórskiej ze starą autostradą (al. Jana Nowaka-Jeziorańskiego).
Dostępność
Radiostacja jest czynna w godz. 9:00–16:00 od wtorku do soboty. Ponadto w lipcu i sierpniu radiostacja jest czynna w godz. od 10:00–16:00.
Parking dla autobusów znajduje się przy ulicy Lublinieckiej, bezpośrednio pod wieżą. Samochody osobowe i minibusy mogą parkować także na posesji przy ulicy Tarnogórskiej 129.
