Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie

Muzeum znajduje się w funkcjonujących do dzisiaj Zakładach Przemysłu Zapałczanego w Częstochowie. Jest jedynym w Polsce muzeum prezentującym pełny cykl produkcji zapałek. Stanowi jeden z 36 obiektów na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

Opis

Muzeum składa się z dwóch sal wystawowych oraz działającego zakładu produkcyjnego, wykorzystującego linię technologiczną z lat 30. XX w. Do zwiedzania udostępniona jest fabryka prowadząca normalną produkcję, która odbywa się na maszynach niemieckich pochodzących z lat 1926–1930, a zainstalowanych w jeszcze starszych halach. Maszyny pojawiły się w Częstochowie w 1930 r. podczas modernizacji związanej z uchwaleniem przez Władysława Grabskiego Ustawy o monopolu zapałczanym.
W sali głównej muzeum znajdują się dokumenty związane z przemysłem zapałczanym oraz ekspozycja stała rzeźby z jednej zapałki Anatola Karonia. W drugiej z sal znajduje się wystawa filumenistyczna, w której eksponowane są etykiety pudełek po zapałkach z czasów dwudziestolecia międzywojennego oraz z czasów powojennych  i współczesnych.
Główną atrakcją muzeum jest nadal pracująca zabytkowa linia technologiczna z lat 30. XX w. Park maszynowy, oparty o prawie 100-letnie maszyny, pozwala na prześledzenie całego procesu produkcji zapałek. Turyści, krążąc w pobliżu maszyn, mogą z bliska przyglądać się, jak produkuje się zapałki, czyli jak wygląda:

• przygotowywane jest drewno osikowe, z którego wytwarza się mierzące 64 cm wyrzynki;
• poddawanie wyrzynki złuszczeniu w efekcie czego uzyskiwane są cienkie 2,2 mm płyty;
• cięcie płyt w sieczkarce na patyczki zapałczane o wymiarach 2,2 x 2,2 mm;
•  impregnowanie patyczków roztworem dihydrofosforanu (V), amonu NH4(H)2PO4;
• suszenie patyczków w suszarniach;
• polerowanie patyczków w bębnach polerujących;
• segregowanie patyczków na sitach;
• przesył pneumatyczny do automatów zapałczanych;
• nabijanie patyczków w otwory w automatach zapałczanych;
• nasycanie końcówek patyczków w parafinie;
• formowanie łebków poprzez zanurzenie patyczków w masie zapałczanej;
• suszenie zapałek i wybijanie ich z otworków w szabikach;
• układanie zapałek w kasetach;
• napełnianie pudełek w ładownicach.

Muzeum jest obiektem niezwykle ciekawym, przypominającym swoim stylem i funkcjonowaniem XIX-manufakturę. Jest jedynym tego typu obiektem nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. W kraju funkcjonuje jeszcze Fabryka Zapałek w Czechowicach Dziedzicach, której działalność ma charakter tylko i wyłącznie produkcyjny oraz związane z zapałkami Muzeum Filumenistyczne w Bystrzycy Kłodzkiej, które należy do nielicznej na świecie grupy muzeów związanych z ogniem, zapałkami i zapalniczkami. Podobne muzea znajdują się w Jonkoping w Szwecji, w Susicach w Czechach oraz w Londynie w Anglii.
Doskonałą pamiątką, którą można zakupić w muzealnym sklepiku są słynne nie tylko w Polsce zapałki z „czarnym kotem”.

Data lub czas powstania

1882 r. (XIX w.)

Muzeum zostało otwarte dla zwiedzających w 2002 r. Jego zasadniczą częścią jest nadal funkcjonująca fabryka, która powstała w 1882 r.

Materiał budowlany

Obiekt murowany.

Historia

Fabryka zapałek powstała w 1882 r. jako własność dwóch niemieckich kupców – Karola von Gehlinga i Juliana Hucha. Jej działalność ograniczała się wówczas jedynie do dostarczania półproduktów do manufaktur zapałczanych na Zawodziu. Pod koniec XIX w. stała się własnością Konsorcjum Łapszyn z Petersburga. Po odzyskaniu niepodległości państwo polskie w ramach konsolidacji gospodarki pragnęło uporządkować sektor zapałczany, w związku z czym w 1925 r. fabryka przeszła na własność Skarbu Państwa. Jej produkty objęto akcyzą i stworzono pierwszy w Europie monopol zapałczany, wydzierżawiając go Szwedom. W 1930 r. po pożarze, mającym miejsce kilkanaście lat wcześniej, fabryka została zmodernizowana – wyposażono ją wówczas w maszyny firmy Durlach, które funkcjonują do dnia dzisiejszego.

Forma ochrony prawnej

Zabudowa fabryki zapałek składająca się z budynku produkcyjnego nr 1, budynku produkcyjnego nr 2 oraz kotłowni jest wpisana do wojewódzkiego rejestru zabytków pod nr rej. A/297/10 z 26.02.2010 r.

Położenie obiektu

Muzeum jest położone centralnej części miasta, w sąsiedztwie alei NMP, na ulicy Ogrodowej, która jest połączona z aleją Wolności przez wiadukt dla pieszych nad torami kolejowymi. W pobliżu znajduje się dworzec kolejowy i autobusowy komunikacji dalekobieżnej i podmiejskiej. Przy muzeum dostępny jest mały parking.

Dostępność

Muzeum jest otwarte od poniedziałku do piątku w godz. od 8:00 do 13:00 oraz w weekendy – tylko dla grup, po wcześniejszym umówieniu. Obiekt jest dostępny dla osób niepełnosprawnych.

Parking

Przy obiekcie.

Źródła, informacje w Internecie

www.zapalki.pl
www.zabytkitechniki.pl