Zamek Piastowski w Raciborzu – stacja 02 – Historia

Opis

Prosimy zasiąść wygodnie na jednej z ławek i wysłuchać informacji na temat historii tego miejsca.

Raciborski zamek stanął na miejscu drewnianego grodu otoczonego wałem drewniano-ziemnym. W literaturze spotykamy doniesienia, że budowla położona niegdyś na prawym brzegu Odry swoją historią sięgała starożytności, i była wówczas stolicą antycznego ludu Kwadów.

Pierwsza historyczna wzmianka o Raciborzu pojawia się dopiero na łamach „Kroniki” Galla Anonima pod datą 1108 r. Raciborski gród nabrał znaczenia po 1172 r., kiedy objął go w posiadanie Mieszko IV Laskonogi – syn Władysława II Wygnańca. W 1201 r., po śmierci swojego brata Bolesława i jego syna Jarosława, Mieszko IV Laskonogi zjednoczył księstwa Opola i Raciborza i ustanowił stolicę w Raciborzu. Gród na prawym brzegu Odry stał się siedzibą dworu książęcego.

W II poł. XIII w. władzę na tym terenie objął Władysław, brat Mieszka Otyłego. Wówczas tutejszy zamek stał się centrum politycznym i administracyjnym rosnącego w siłę i aktywnego na scenie politycznej górnośląskiego księstwa. Linia Piastów Raciborskich zakończyła się w 1336 r., kiedy bezpotomnie zmarł książę Leszek. Po jego śmierci władzę nad księstwem raciborskim przejął Mikołaj II Przemyślida. Potomkowie Mikołaja II rządzili księstwem raciborskim do 1521 r., czyli do śmierci ostatniego z nich, kalekiego władcy Walentego zwanego Garbatym. Na mocy układu z księciem opolskim Janem Dobrym z rodu Piastów, dzielnice: raciborska i opolska zostały na powrót zjednoczone. Jan Dobry jako kawaler zmarł na zamku w Raciborzu w 1532 r. Scheda po nim stała się własnością króla Czech. Księstwo raciborskie tytułem zastawu na poczet wierzytelności margrabiego wobec dworu królewskiego objął Jerzy Hohenzollern. Po spłaceniu długów zamek i przynależne mu dobra ziemskie wróciły w bezpośrednie władanie Habsburgów. Ci następnie oddawali księstwo w ręce różnych możnych rodów. Pierwszą obdarowaną była Izabela Jagiellonka, córka Zygmunta I Starego i Bony Sforzy. W 1556 r. zrzekła się swoich śląskich posiadłości, które przypadły cesarzowi Ferdynandowi I Habsburgowi, który zarządzał nimi przez naczelników prowincji.

W latach 1532–1645 księstwo opolsko-raciborskie miało aż ośmiu przejściowych władców, wielokrotnie zmieniał się też stan prawny tworzących je majętności. Były oddawane w zastaw, sprzedawane, potem znów przejmowane na własność kamery cesarskiej. Zamkiem na Ostrogu zarządzali m. in.: Oppersdorffowie i Mettichowie, prywatni właściciele dóbr raciborskich. W latach 1645-1666 zamkiem jako pan zastawny władał polski król Władysław IV Waza. W kolejnych latach panami na raciborskim zamku były m. in. rodziny: Sobeck, Schlabrendorff, Wilczek oraz Reuss von Plauen.

W 1820 r. księstwo i zamek objął landgraf Wiktor von Hessen-Rotenburg, który w 1834 r. zmarł bezpotomnie. Na mocy jego testamentu, dobra raciborskie (w tym zamek) przejął siostrzeniec jego żony, Wiktor Prince von Hohenlohe-Schillingsfürst. Jego potomkowie (Wiktor II i Wiktor III) władali zamkiem do 1945 r. 19 stycznia 1858 r. na zamku wybuchł pożar, który strawił dwie trzecie zabudowań. Podczas odbudowy zamku, po 1858 r. północne skrzydło zastąpiono budynkiem warzelni nowego browaru. W części zachodniej powstała słodownia i wozownia. Gruntownie odnowiono kaplicę, do której zakupiono nowe elementy wyposażenia, m.in. ołtarz z obrazem, pędzla Jana Bochenka.

Z działań wojennych w 1945 roku zamek wraz z browarem wyszedł bez większego szwanku. Od zakończenia wojny do 2010 roku Zamek stanowił własność Skarbu Państwa. Władze polskie umieściły tu siedzibę archiwum. Część domu książęcego oddano na mieszkania. Począwszy od lat 50. XX w. zamek popadał w ruinę. Po pożarze rozebrano budynek mieszkalny partii wschodniej (od bramy do południowego naroża). Dopuszczono do zniszczenia ołtarza i ławek w kaplicy. Ocalały obraz św. Tomasza Becketa oraz figury apostołów, zdobiące dawniej wnętrze kaplicy przechowywane są w zbiorach Muzeum w Raciborzu. Rozebrano budynek wozowni i krużganki. Zniszczono wnętrza domu książęcego. Począwszy od lat 90. XX wieku budowla jest sukcesywnie odnawiana. Wykonano mikropalowanie obiektu zapobiegające jego osiadaniu. Odnowiono fasadę i przeprowadzono konserwację kamieniarki okien w kaplicy.

Obecnie właścicielem obiektu jest Powiat Raciborski, a zarządzany jest przez Agencję Promocji Ziemi Raciborskiej i Wspierania Przedsiębiorczości na Zamku Piastowskim w Raciborzu, na której spoczywają takie zadania jak: promocja Ziemi Raciborskiej, ochrona dziedzictwa kulturowego Bramy Morawskiej, rozwój turystyki, prowadzenie działalności kulturalnej oraz wspieranie rozwoju przedsiębiorczości.

Po zapoznaniu się z historią tego miejsca zapraszamy do wnętrz zamku i kaplicy.