Zamek Piastowski w Raciborzu – stacja 03 – Kaplica

Opis

Zwiedzanie wnętrz zamkowych zaczyna się od kaplicy pw. św. Tomasza Becketa z Canterbury. Patron kaplicy to żyjący w XII w. arcybiskup Canterbury, przez co często zwany jest św. Tomaszem Kantuaryjskim. Został zamordowany przez czterech rycerzy na zlecenie króla Henryka II. Po męczeńskiej śmierci został kanonizowany w 1173 r. Obecnie razem ze św. Jerzym jest patronem Anglii. Św. Tomasz jest także patronem wszystkich duchownych. Kaplica pod jego wezwaniem jest unikalna między innymi dlatego, że współcześnie w Polsce obieranie zagranicznego świętego za patrona świątyni należy do rzadkości. Kaplica zamkowa uchodzi za perłę górnośląskiego gotyku, jest więc też nazywana, ze względu na podobieństwa do słynnej paryskiej kaplicy, śląską Saint-Chapelle. Zbudowana z końcem XIII wieku pierwotnie w stylu gotyckim, z czasem wzbogaciła się o elementy barokowe i neogotyckie.

Kaplica została wzniesiona około 1290 roku przez księcia Przemysła. Wyboru takiego patrona dokonano, by upamiętnić spór między biskupem wrocławskim Tomaszem II a księciem Henrykiem IV Probusem, którego finał, opisany przez Jana Długosza, rozegrał się w Raciborzu. Zamek, w którym schronił się biskup, oblegały wojska Probusa. Ostatecznie doszło do pojednania, a wdzięczny za to biskup ustanowił przy kaplicy kolegiatę. Kanonicy przebywali tu do 1416 roku. Św. Tomasza Becketa i biskupa Tomasza II łączył opór, jaki stawiali świeckim władcom w obronie praw Kościoła.

W swojej historii kaplica była wielokrotnie niszczona pożarami. Jednak zawsze podczas remontów zabudowań zamkowych, również była restaurowana. Ostatnia ważna odbudowa miała miejsce po pożarze całego zamku w 1858 r.

Jak wspomnieliśmy, mimo że II wojna światowa oszczędziła kaplicę, jej wnętrze od lat 50. XX w. ulegało stopniowej dewastacji. Obecnie trwają prace nad odtworzeniem cennego wyposażenia kaplicy.

Główne wejście do kaplicy znajduje się od strony dziedzińca, ale używane jest ono tylko w trakcie ważnych uroczystości. Przewodnik prowadzi turystów bocznym wejściem przez zakrystię [fot. 10.03.002], do którego droga prowadzi przez bramę. Zanim wejdziemy do środka warto spojrzeć na odsłonięte od strony wewnętrznej fundamenty kaplicy. [fot. 10.03.001]. Prosimy zwrócić uwagę na to, o ile niżej znajdował się grunt w XII w. niż obecnie. Po wejściu do kaplicy wzrok przyciąga tajemniczy otwór widoczny po prawej stronie [fot. 10.03.003]. Jest to przejście, ale zmiana jego wysokości jest kolejnym dowodem na to, jak bardzo podniósł się poziom posadzki. Wejście to znajduje się w zachowanym fragmencie murów obronnych i prowadziło niegdyś na ganek straży. Na ścianie wschodniej przed laty umieszczony był ołtarz główny. Szczyt tej ściany zakończony jest dwoma symetrycznymi oknami z kamiennymi dekoracjami zwanymi maswerkami [fot. 10.03.004]. Podobne okna, ale o innych maswerkach, widoczne są po przeciwnej stronie nad wejściem głównym [fot. 10.03.005]. Przy wejściu głównym uwagę zwraca także spory chór oparty na czterech kolumnach [fot. 10.03.006]. Jest on zwieńczony kamienną balustradą z dekoracyjnymi maswerkami [fot. 10.03.007]. Polichromia pokrywająca galerię przedstawia motywy roślinne i wzory geometryczne [fot. 10.03.008]. Każdą kolumnę podtrzymującą balkon kończy głowica z ozdobnymi liśćmi [fot. 10.03.009–10.03.011]. Na sklepieniu kruchty widnieje polichromia prezentująca wzór geometryczny nawiązujący do symbolu Ducha Świętego [fot. 10.03.012]. Z boku przy drzwiach mogą państwo zobaczyć kamienną kropielnicę [fot. 10.03.013] z wzorem roślinnym. Duże wrażenie na zwiedzających robią sedilia kanonickie w formie czterech triforiów [fot. 10.03.0014], czyli wąskie wnęki, w których siedzieli dostojnicy. Obecnie sedilia te znajdują się w połowie wysokości ściany, co może dziwić, jeśli nie wie się, że pierwotnie kaplica podzielona była na dwie kondygnacje. W późniejszych wiekach w sediliach umieszczone zostały figury dwunastu apostołów. Jak wspominaliśmy obecnie znajdują się one w magazynie w Muzeum w Raciborzu. Każde triforium zwieńczone jest trzema różnymi krzyżami [fot. 10.03.015–10.03.018]. Ponad sediliami do kaplicy wpada światło przez szereg wysokich gotyckich okien [fot. 10.03.019]. Krzyżowo-żebrowe sklepienie kaplicy także wywołuje spore wrażenie na zwiedzających [fot. 10.03.020] ze względu zachowaną na nim polichromię [fot.10.03.021]. Świecą na nim pozłacane gwiazdy na niebieskim tle, a przy rozwidleniu żeber malowniczo wiją się roślinne ornamenty. Dwa zworniki sklepienia pełnią głównie funkcje informacyjne. Na zachodnim widnieje data 1872 [fot. 10.03.022], czyli rok w którym przeprowadzona została renowacja kościoła, a na zworniku wschodnim znajduje się herb książąt von Ratibor [fot. 10.03.023]. Pośrodku znajduje się otwór, który jest pozostałością po wiszącym tu niegdyś żyrandolu.

Zapraszamy teraz państwa do wnętrz Domu Książęcego.