Układ urbanistyczny Wielunia

Wieluń lokowany w XIII w. do dziś zachował elementy średniowiecznego układu przestrzennego. Stare Miasto z centralnie usytuowanym rynkiem oraz fragmenty dawnych obronnych fortyfikacji świadczą o historycznej świetności miasta.

Data lub czas powstania

1335 r. (XIV w.)

Miasto lokowano pod koniec XIII w., jednakże obecny układ ulic pochodzi z czasów po wielkiej przebudowie miasta spowodowanej pożarem w 1335 r.

Historia

Miasto lokowano na  prawie niemieckim za sprawą księcia Przemysła II, który w 1283 r. wydał nakaz by wszystkie miasta w Kaliskiem wzorowały swoje prawa miejskie na jego stolicy. Do tych miast zaliczał się również Wieluń. Ulokowano go wzdłuż istniejącego szlaku handlowego biegnącego ze wschodu na zachód, rozszerzającego się w tym miejscu w kształt wrzeciona. Taki wrzecionowaty układ miasta z szachownicowym układ ulic dominował na Śląsku. Główny trakt zamknięty był bramami miejskimi – Rudzką (Krakowską) i nieistniejącą już Dąbrowską (Kaliską).

W XVI w. od południa wybudowano Bramę Nową, (Maksymiliańską) a później Wrocławską. Brama od strony północnej czyli Furta Reformacka, zwana Bramą Małą, powstała dopiero w XVII w. Po wielkim pożarze miasta w roku 1335 król Kazimierz Wielki kazał otoczyć Wieluń murami. Wewnątrz pierścienia murów znalazł się obszar ok. 12 ha. Dodatkowo wokół miasta wykopano fosy. Wewnątrz założenia wytyczono rynek z dwoma równoległymi do siebie pierzejami. Prostopadle do głównych ulic prowadziły ulice boczne. Wzdłuż nich i wokół rynku wydzielono działki dla mieszczan a w północno-zachodnim narożniku miasta ulokowano zespół klasztorny eremitów. Z kolei na krańcu południowo-wschodnim znajdował się kościół parafialny i siedziba kasztelani – murowany zamek, który powstał na miejscu wcześniejszej warowni. Obecnie na fundamentach zamkowych stoi klasycystyczny budynek Starostwa Powiatowego.

Obszar średniowiecznego Wielunia zamykają dziś ulice: Krakowskie Przedmieście, Piłsudskiego, Zamenhoffa i Reformacka. Plac Legionów to dawny rynek. Wieluń jest jednym z nielicznych miast województwa łódzkiego, w którym mimo zniszczeń ostatniej wojny średniowieczny układ ulic zachował się w tak czytelny sposób.

Ciekawostki

Jedyna do dziś zachowana brama miejska czyli Brama Rudzka albo Krakowska znajduje się w herbie Wielunia. Nie rozebrano jej dzięki wkomponowaniu w budynek ratusza, który powstał w 1842 roku. Obecnie na parterze dawnej bramy mieści się galeria sztuki.

Położenie obiektu

Zabytkowy układ urbanistyczny Wielunia znajduje się w centrum miasta w obrębie ulic: Krakowskie Przedmieście, Piłsudskiego, Zamenhoffa i Reformackiej.

Przez Wieluń prowadzą drogi krajowe:
nr 8 (E67): granica państwa - Kudowa - Zdrój - Wrocław - Wieluń - Warszawa - Białystok - Budzisko - granica państwa
nr 45: Racibórz - Opole - Kluczbork - Wieluń - Złoczew - (Poznań/Łódź)
nr 43: Wieluń - Częstochowa
oraz wojewódzkie:
nr 481: Wieluń - Łask - (Łódź)
nr 486: Wieluń - Działoszyn - (Radomsko)

Wieluń posiada dwie stacje kolejowe: Wieluń (bądź też Wieluń Miasto, przy ul. Warszawskiej) i Wieluń Dąbrowa (ulica Kolejowa 10) obsługujące połączenia z Tarnowskich Gór, Częstochowy, Krakowa, Katowic, Poznania, Szczecina i Kępna.
Komunikację szosową zapewnia PKS Wieluń, dworzec znajduje się na ulicy Warszawskiej 10.

Dostępność

Układ miejski Wielunia dostępny jest bez ograniczeń. W dawnej bramie Rudzkiej (Krakowskiej) znajduje się dziś galeria sztuki galeria Art-Deco.
tel.: 604 856 680
e-mail: wladyslaw.luczak@wp.pl
Godziny otwarcia:

w sezonie wiosenno-letnim:

wtorek-piątek 10.00–13.00 i 15.00–18.00,
sobota 9.00–14.00,
niedziela 14.00–18.00.

w sezonie jesienno-zimowym:

sobota 9.00–14.00,
niedziela 14.00–18.00

Źródła, informacje w Internecie

• Kulesza M., Morfogeneza miast na obszarze Polski środkowej w okresie przedrozbiorowym, dawne województwa łęczyckie i sieradzkie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2001;
• Machlański P., Podolska J., Stańczak T., Spacerownik po regionie, czyli szlakiem zamków w województwie łódzkim, Biblioteka Gazety Wyborczej, 2008;
• Mokras-Grabowska J., Rzeńca P. Województwo Łódzkie, przewodnik turystyczny, Regionalna Organizacja Turystyczna Woj. Łódzkiego Łódź 2007;
• Olejnik T., Wieluń. Przewodnik, Polskie Towarzystwo Turystyczno- Krajoznawcze, Oddział w Wieluniu, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1967;
• Ruszkowski A. Sieradz i okolice. Przewodnik turystyczny, Towarzystwo Przyjaciół Sieradza, Sieradz 2000;
• Wojtaszek A., Wykurz L., za Wilska A., Wieluń w drugiej połowie XVI w., [w:] Atlas historyczny Polski, red. S. Trawkowski, Województwo sieradzkie i województwo łęczyckie w drugiej połowie XVI wieku, cz. I Mapy, Plany, cz. 2 Komentarz, Indeksy, red. H. Rutkowski, Warszawa 1998;
• Plan Wielunia ze strony: www.historiawielunia.uni.lodz.pl.

Właściciel, zarządzający

publiczna