Wycieczka - Planer

Punkty
Właściwości
Uczestnicy

Właściciel:

Nazwa:

Data rozpoczęcia:
Data zakończenia:

Aktywności:

Opis:

Cechy:

Dodaj nowego uczestnika

Liczba elementów:

Długość trasy:

Dane podstawowe

Galeria

Artykuły

Zamek Piastowski w Raciborzu

Zamek Piastowski to jedyna zachowana siedziba władców Górnego Śląska, powstała na miejscu dawnego grodu, wzmiankowanego w 1108 r. Założenie zamkowe, wznoszono od XIII w., przetrwało do dziś w pierwotnym kształcie.

Opis

W 2. połowie XII wieku zamek stał się siedzibą dworu księcia Mieszka IV Laskonogiego (Plątonogiego), władcy księstwa opolsko-raciborskiego, dzielnicowego władcy Polski. Po nim rezydowali tu kolejni książęta górnośląscy, w tym książę Kazimierz, dziad króla polskiego Władysława Łokietka. W I połowie XIII wieku rozpoczęto wznoszenie pierwszych partii murowanych zamku. Najcenniejszym elementem jest kaplica pw. św. Tomasza Becketa z końca XIII wieku, nazywana perłą górnośląskiego gotyku, bądź też, ze względu na podobieństwa do słynnej paryskiej kaplicy, śląską Saint-Chapelle. Upamiętnia spór między biskupem wrocławskim Tomaszem II a księciem Henrykiem IV Probusem, którego finał, opisany przez Jana Długosza, rozegrał się w Raciborzu.

Właścicielem zabytku jest Powiat Raciborski. Odbudowa zamku rozpoczęła się wiosną 2008 r. a zakończyła w czerwcu 2012 r. Na odbudowę pozyskano 5 mln euro z Unii Europejskiej, a część kosztów inwestycji sfinansowano z budżetu powiatu. Pracami objęto: budynek bramny, elewację słodowni, dom książęcy, dziedziniec, mury obronne i ruiny budynku skrzydła wschodniego z odtworzeniem konstrukcji baszty obronnej, a także konserwację północnej ściany kaplicy zamkowej oraz elewację świątyni. Dziedziniec zamkowy został przystosowany na potrzeby imprez plenerowych. W domu książęcym znajdują się sale wystawowe i konferencyjne oraz podziemia przeznaczone na działalność gastronomiczną. W budynku bramnym mieści się Punkt Informacji Turystycznej oraz biura Agencji Promocji Ziemi Raciborskiej i Wspierania Przedsiębiorczości na Zamku Piastowskim w Raciborzu, która zarządza zamkiem.

Wirtualny spacer w 3D

Racibórz – Rynek

Nazwa miasta pochodziła najprawdopodobniej od słowiańskiego imienia - Racibor. Pochodziła ona od czasownika „rati” = orać i „bor” = bór, las.

Wirtualny spacer w 3D

Racibórz – Zamek

Nazwa miasta pochodziła najprawdopodobniej od słowiańskiego imienia - Racibor. Pochodziła ona od czasownika „rati” = orać i „bor” = bór, las.

Data lub czas powstania

XIII w.

W I połowie XIII wieku rozpoczęto wznoszenie pierwszych partii murowanych zamku, które były później wielokrotnie przebudowywane.

Materiał budowlany

Obiekt murowany – cegła gotycka (palcówka).

Historia

Raciborski zamek stanął na miejscu drewnianego grodu otoczonego wałem drewniano-ziemnym. W literaturze spotykamy doniesienia, Racibórz ma swoje korzenie już w starożytności, kiedy to według niektórych autorów (m. in.: Wespazjan Kochowski, F. A. Larisch, Władysław Zieliński czy Bogusz Zygmunt Stęczyński) był stolicą starożytnych Kwadów – antycznego ludu.

Pierwsza historyczna wzmianka o Raciborzu pojawia się na łamach „KRONIKI” Galla Anonima pod datą 1108 r. Raciborski gród nabrał znaczenia po 1172 r., kiedy to przypadł księciu Mieszkowi IV Laskonogiemu (Plątonogiemu) – synowi Władysława II Wygnańca. W 1201 r., po śmierci brata Bolesława i jego syna Jarosława, Mieszko IV zjednoczył księstwa Opola i Raciborza ze stolicą w Raciborzu. Gród na prawym brzegu Odry stał się siedzibą dworu książęcego. Działała tu książęca mennica i kancelaria.

W 1210 r. Mieszko IV Laskonogi został dzielnicowym władcą Polski. Po jego rychłej i niespodziewanej śmierci, 16 maja 1211 r., schedę opolsko-raciborską przejął jedyny jego syn – Kazimierz. Około 1238 r. rządy przejął Mieszko Otyły, starszy syn Kazimierza. W 1246 r. wskutek rychłej niespodziewanej i bezpotomnej śmierci Mieszka Otyłego władzę przejął jego młodszy brat – Władysław. Wówczas tutejszy zamek stał się centrum politycznym i administracyjnym rosnącego w siłę i aktywnego na scenie politycznej górnośląskiego księstwa.

Władzę w Raciborzu po śmierci Władysława przejął jego najmłodszy syn Przemysł, który doczekawszy się jednego syna Leszka zmarł w 1306 r. Jako, że Leszek, żonaty z Agnieszką nie doczekał się męskiego potomka (zmarł w 1336 r.), na nim zakończyła się linia Piastów raciborskich. Po jego śmierci władzę nad księstwem raciborskim przejął Mikołaj II Przemyślida, mąż Anny – córki Przemysła.

Potomkowie Mikołaja II rządzili księstwem raciborskim do 1521 r., kiedy to zmarł ostatni z nich, kaleki władca Walentyn zwany Garbatym. Na mocy układu jaki książę Walentyn zawarł jeszcze przed swoją śmiercią z księciem opolskim Janem Dobrym z rodu Piastów, włądca Opola przejął księstwo raciborskie jednocząc je na powrót z opolskim. Jan Dobry jako kawaler zmarł na zamku w Raciborzu w 1532 r.

Scheda po nim stała się własnością króla Czech. Księstwo raciborskie tytułem zastawu na poczet wierzytelności wobec dworu królewskiego objął w zastaw margrabia Ansbachu Jerzy Hohenzollern zwany Pobożnym, wnuk króla Polski Kazimierza Jagiellończyka, starszy brat Albrechta, ostatniego wielkiego mistrza krzyżackiego w Prusach. Po spłaceniu długów zamek i przynależne mu dobra ziemskie wróciły w bezpośrednie władanie Habsburgów. Ci następnie oddawali księstwo w ręce różnych możnych rodów. Pierwszą była Izabela Jagiellonka, córka Zygmunta I Starego i Bony Sforzy. W 1556 r. zrzekła się swoich śląskich posiadłości, które przypadły cesarzowi Ferdynandowi I Habsburgowi, który zarządzał nimi przez naczelników prowincji.

W latach 1532–1645 księstwo opolsko-raciborskie miało ośmiu przejściowych władców, wielokrotnie zmieniał się stan prawny tworzących je majętności. Były oddawane w zastaw, sprzedawane, potem znów przejmowane na własność kamery cesarskiej. Zamkiem na Ostrogu zarządzali m.in.: Oppersdorffowie i Mettichowie, prywatni właściciele dóbr raciborskich, bądź panowie zastawni, m. in. w latach 1645–1666 zamkiem władał polski król Władysław IV Waza. W kolejnych latach jako panów na raciborskim zamku widzimy m. in. rodziny: Sobeck, Schlabrendorff, Wilczek oraz Reuss von Plauen.

W 1820 r. księstwo i zamek objął landgraf Wiktor von Hessen-Rotenburg. W 1834 r. zmarł bezpotomnie. Na mocy jego testamentu, dobra raciborskie (w tym zamek) przejął siostrzeniec jego żony, Wiktor prinz Hohenlohe-Schillingsfürst, uzyskując w 1840 r. od króla tytuł Herzog von Ratibor (Księcia Raciborskiego). Jego potomkowie (Wiktor II i Wiktor III) władali zamkiem do 1945 r.

19 stycznia 1858 r. na zamku wybuchł pożar, który strawił prawie całe założenie. W trakcie odbudowy skrzydła północne i zachodnie domu książęcego przeznaczono na budynki browaru (słodownia i warzelnia). Gruntownie odnowiono wschodnie skrzydło domu książęcego oraz kaplicę, dla której zakupiono nowe elementy wyposażenia, m.in. ołtarz z obrazem św. Tomasza Becketa, pędzla Jana Bochenka.

Z działań wojennych w 1945 roku zamek wraz z browarem wyszedł bez większego szwanku. Władze polskie umieściły tu siedzibę archiwum a także – w mieszkaniach po urzędnikach kamery książęcej – pracowników sąsiedniego browaru. Począwszy od lat 50. XX w. zamek popadał w ruinę. Dopuszczono do zniszczenia ołtarza i ławek w kaplicy. W zbiorach Muzeum w Raciborzu przechowywany jest obraz Bochenka oraz figury apostołów, zdobiące dawniej sedilia kanonickie. Rozebrano budynek wozowni i krużganki. Zniszczono wnętrza domu książęcego.

Po zakończeniu II wojny światowej, w latach 1945–2010 zamek stanowił własność Skarbu Państwa. Obecnie właścicielem obiektu jest Powiat Raciborski.

Począwszy od lat 90. XX wieku budowla jest sukcesywnie odnawiana. Wykonano mikropalowanie obiektu zapobiegające jego osiadaniu. Odnowiono fasadę i przeprowadzono konserwację kamieniarki okien w kaplicy. Właściwy remont przeprowadził Powiat Raciborski w latach 2008–2012. Obecnie trwają przygotowania do odnowienia wnętrza kaplicy.

Zamkiem zarządza Agencja Promocji Ziemi Raciborskiej i Wspierania Przedsiębiorczości na Zamku Piastowskim w Raciborzu, na której spoczywają takie zadania jak: promocja Ziemi Raciborskiej, ochrona dziedzictwa kulturowego Bramy Morawskiej, rozwój turystyki, prowadzenie działalności kulturalnej oraz wspieranie rozwoju przedsiębiorczości.

Forma ochrony prawnej

Zamek wpisano do rejestru zabytków województwa katowickiego w dniu 17 grudnia 1997 roku pod numerem: A/1672/66/97. Oprócz kaplicy, do zespołu należy również: kaplica (XIII, XIX w.), budynek bramny (XIII, XVI, po 1945 r.) oraz park (XIX w.).

Pierwszy wpis do rejestru pochodzi z 03.12.1953 r. i widnieje pod nr rej. 66/53.

Położenie obiektu

Zespół zamkowy mieści się w historycznym centrum Raciborza, przy ulicy Zamkowej.

Dostępność

Punkt Informacji Turystycznej i Zamek Piastowski dostępny jest do zwiedzania w następujących dniach i godzinach:

od 1 kwietnia do 30 września: we wszystkie dni tygodnia: 10:00–18:00,
od 1 października do 31 marca: od poniedziałku do piątku: 9:00–16:00, w soboty, niedziele i święta: 10:00–18:00,

Zwiedzanie wnętrz zamku odbywa się wyłącznie z przewodnikiem, wejścia o godzinie: 10:00, 11:00, 12:00, 13;00, 14:00, 15:00, 16:00, 17:00.

Punkt Informacji Turystycznej i Zamek są zamknięte w następujące dni: