Łowicz

Łowicz położony jest nad rzeką Bzurą. Jest stolicą regionu słynącego z kultywowania tradycji i silnego folkloru. Do Łowicza warto wybrać się w święto Bożego Ciała, kiedy to przez miasto przemierza barwna procesja.

Opis

Historia miejscowości

Badaczom bardzo trudno jest określić początki miasta. Najbardziej uzasadniona jest teza, że w XII w. na terenie ruin obecnego zamku istniał gród ziemny. Od ok. 1100 r. stał w mieście kościół parafialny.

Pierwsza pisemna wzmianka o mieście pochodzi z bulli gwarancyjnej archidiecezji gnieźnieńskiej wydanej w Pizie przez papieża Innocentego II w 1136 r. Tę datę uznaje się dziś za początek miasta, w 2006 r. obchodziło ono swoje 870-lecie.

Dobra łowickie opisane są jako kasztelania, ale sam Łowicz opisywany jest jako wieś jeszcze w 1242 r., w „wielkim przywileju” wydanym przez Konrada Mazowieckiego. Przywilej był spowodowany konfliktem biskupów z księciem w walce o zwierzchnictwo. W XIII w. Łowicz spustoszyli Litwini. Mimo to ziemia łęczycka była bardzo zamożna i dzięki swej pozycji długo była obiektem konfliktów mazowiecko-piastowskich. W drugiej połowie XIV w. w lenno wziął ją Kazimierz Wielki. W tym czasie przed 1358 r. abp Jarosław Bogoria ze Skotnik lokował miasto na prawie niemieckim. Tymczasem Siemowit III, władca Mazowsza, które było poza jurysdykcją królewską, obawiając się przejęcia ziem łowickich do Korony, potwierdził prawo biskupa do Łowicza w przywileju z 1359 r. Biskupi nie do końca byli chętni przestrzegać ustaleń z książętami Mazowieckimi, nawet pomimo oficjalnego potwierdzenia przez biskupa w 1374 r., że Łowicz leży na Mazowszu. Skończyło się to najazdami – Siemowita III w 1381 r. i Siemowita IV w 1411 r. i 1412 r., którzy najechali kasztelanię łowicką.

Kiedy wraz z upadkiem państwa krzyżackiego władcy Mazowsza przestali się liczyć, Łowicz mógł wreszcie zacząć się rozwijać, co objawiło się w wielu budynkach postawionych w mieście np. kościele św. Ducha, a także w stworzeniu Nowego Miasta. W 1419 r. biskup Mikołaj Trąba potwierdził wszystkie przywileje miasta i osadziła jego ówczesne dzielnice jako całość na prawie średzkim. Rozwojowi gospodarki sprzyjały nadane Łowiczowi w 1424 r. przez króla Władysława Jagiełłę przywileje handlowe, zwalniające kupców od opłat i ceł. Polski złoty wiek to także czas prosperity w Łowiczu, miasto liczyło 3 000 mieszkańców i rozwijało się błyskawicznie. W każdej części miasta – Stare Miasto, Nowe Miasto i Podgrodzie – odbywał się jarmark. Dzięki przywilejom Władysława Jagiełły w mieście istniało bractwo handlarzy soli tzw prasołów, byli to najbogatsi mieszczanie łowiccy. W 1525 r. w mieście wybuchł pożar, ale to nie zatrzymało rozwoju, a pozwoliła na uregulowanie układu urbanistycznego. W mieście pojawiało się wielu wielkich swoich czasów, gościli oni w zamku prymasowskim, byli to m.in.: Piotr Skarga, Andrzej Frycz Modrzewski, nuncjusze apostolscy, politycy, także królowie Stefan Batory (wraz z kanclerzem Zamoyskim) oraz Zygmunt III Waza.

Kolejni goście Łowicza byli goście nieproszeni, mianowicie Szwedzi. Przez Łowicz przemykali także uciekinierzy z Warszawy m.in.: król Jan Kazimierz. Miasto w końcu poddano bez walki, a na zamku prymasowskim zdrajca narodu Hieronim Radziejowski spotykał się z królem szwedzkim Karolem Gustawem. Okres okupacji szwedzkiej był wyniszczający dla miasta, trwał on od września 1655r. do czerwca 1657 r. Wycofujący się okupanci wysadzili w powietrze zamek. Wycofanie się wroga nie wystarczyło, Łowiczowi nie był dany spokój, rujnowali go zarządcy, a na domiar wszystkiego przez miasto przeszły dwie zarazy, ta druga uśmierciła 1800 osób. Od razu po wojnie rozpoczął się mozolny proces odbudowy zniszczeń i za sprawą prymasów miasto powoli wracało do życia. Łowicz znów obserwował spotkania znanych polityków, to tutaj gromadziły się wojska opozycji antysaskiej dowodzonej przez króla Stanisława Leszczyńskiego. Miasto jednak nadal cierpiało np. ze względu na obciążenia aprowizacjne podczas wojny północnej lub konfederacji barskiej.

Od 1793 r. miasto znalazło się na granicy II zaboru pruskiego. Łowicz stał się bazą wypadową dla wojsk rosyjskich i pruskich do ogarniętej powstaniem kościuszkowskim Warszawy. Mieszkańcy okazywali dużą niechęć do zaborcy, co skutkowało wysokimi podatkami. Z czasem w mieście gościł cesarz Bonaparte. Księstwo Łowickie od Napoleona otrzymał marszałek Davout i mimo że wiązało się to z dużymi kosztami utrzymania, łowiczanie chętnie wstępowali do armii. 1 stycznia 1806r. w obecności być może nawet 30 000 ochotników uroczystą przysięgę walki o Ojczyznę złożył gen. Dąbrowski.

Władze Królestwa Polskiego doceniły położenie Łowicza i umieściły w nim dywizję strzelców konnych. Wpłynęło to pozytywnie na inwestycje w mieście. Zaadaptowano wtedy klasztor bonifratów i klasztor dominikanów na koszary, część zamku, która nie nadawała się na koszary rozebrano. Zbudowano także most na Bzurze. Miasto się znów rozwijało, ominęła je zawierucha powstania listopadowego, jednak mimo to łowiczanie wspierali powstańców. Duży wpływ na rozwój miasta miało połączenie Łowicza linią kolejową ze Skierniewicami. Powstanie styczniowe nie ominęło już Łowicza, mieszkańcy miasta sami szykowali się do walki, czując wielkie poczucie obowiązku. Naczelnikami Łowicza zostali Ignacy Szczyciński i Roman Wolski. Ku przestrodze mieszkańców 30 marca 1863 roku dokonano publicznej egzekucji dwóch powstańców, Wincentego Buszusa i Adolfa Szopego. Łąkę, na której ich pochowano, przez dwie godziny tratował oddział kozaków. Piszący do rodziców Józef Chełmoński, atmosferę w mieście nazwał „piekłem”. Po zakończeniu powstania wielu skazano na śmierć, innych zesłano na wieloletnią katorgę.

Duch patriotyczny nie umierał, podejmowano się pracy u podstaw budując np. sieci kolejowe i lepsze drogi. Młodzież wzięła udział w strajku szkolnym i Rewolucji 1905 r.

Od wybuchu I wojny światowej do grudnia 1914 r. w okolicach miasta trwały walki, które zakończyły się zwycięstwem Niemców. Mimo że miejscowa ludność sprzyjała Rosjanom z czasem zaczęto wstępować do Legionów i POW. Odzyskanie niepodległości rozpoczęło szybki rozwój miasta. Zbudowano żelbetonowy most, wodociągi i elektrownie.

Rozkwit przerwała II wojna światowa i ataki Luftwaffe, miasto stanęło w płomieniach. W czasie bitwy nad Bzurą Łowicz był jednym z pierwszych miejsc, gdzie Niemcy wykorzystywali taktykę „żywego muru”. 16 września miasto zajęli Niemcy. W marcu 1940 r. w centrum utworzono getto dla Żydów, stąd przewożono ich do getta warszawskiego. Powstały także dwa obozy pracy przymusowej dla Polaków. W lipcu 1944 r. głośnym echem odbiła się akcja żołnierzy AK, którzy wykonali wyrok kary śmierci na gestapowskich konfidentach.

17 stycznia 1945 r. miasto wyzwolili Rosjanie, ale szybko wprowadzili oni swoje rządy, z NKWD na czele. 8 maja 1946 r. harcerze w brawurowy sposób uwolnili więzienia NKWD na ul. Kurkowej, kolegę z Szarych Szeregów, Zbyszka Fereta ps. „Cyfra” i dla niepoznaki pozostałe osiemdziesiąt osób (w tym 70 akowców). Co ciekawe w akcji nikt nie zginął.

Miejsca warte odwiedzenia

• W zabudowie Starego Rynku zwracają uwagę domy mieszczańskie z XVII-XIX w.
• Bazylika katedralna zbudowana została w 1355 roku, jej obecny barokowy kształt pochodzi z poł. XVII w. we wnętrzu liczne ołtarze i nagrobki 12 prymasów.
• Ratusz Miejski wybudowany w 1826-28 r..
• Dawny dwór Dziekanów wybudowany w XVII w.
• Kuria wikariuszów wzniesiona w początkach XVIII w. na planie podkowy.
• Brama prymasowska wzniesiona ok. 1645 r.
• Późnobarokowy kościół oo. Pijarów z 1725-30 r.
• Zespół klasztoru ss. Bernardynek, na który składa się barokowy kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Matki Bożej i św. Elżbiety z 1650 r. oraz zabudowania klasztorne.
• Późnorenesansowy kościół św. Leonarda i św. Małgorzaty wybudowany w 1642 r..
• Kościół mariawicki wzniesiony w stylu neogotyckim w 1910 r.
• Kościół pw. Świętego Ducha będący najstarszym zabytkiem Łowicza, wybudowany w 1404 r. jako budowla gotycka, we wnętrzu wyposażenie z XVIII i XIX w.
• Dawny kościół i klasztor oo. Bernardynów składający się z gotyckiego kościoła z 1464 r. oraz barokowego budynku klasztornego z XVII w.
• Dawny kościół ewangelicki wybudowany w stylu klasycystycznym w 1838-39 r.
• Zespół budynków dawnej poczty konnej - klasycystyczny zespół budynków z 1. poł. XIX w., z wozownią, stajnią i budynkiem głównym.
• R uiny zamku prymasowskiego , zbudowanego ok. 1355 r.
• Basztę gen. Klickiego, trzykondygnacyjna wieża z 1824 r.
• Romantyczny pałacyk z XIX w. – wewnątrz mieści się Galeria Malarstwa Współczesnego Zofii i Henryka Artymowskich.
• W Łowiczu istnieje unikatowe Muzeum Guzików.
• Łowicz słynie również z tradycyjnych obchodów święta Bożego Ciała, kultywujących ludową tradycję.

Przez Łowicz przebiega wiele histrycznych szlaków: Grunwaldzki Szlak Samochodowy; Bursztynowy Szlak Samochodowy; Samochodowy Szlak Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej; Romański Szlak Samochodowy.

Źródło: Publikacja „Szlaki rowerowe województwa łódzkiego” wydana przez Urząd Marszałkowski w Łodzi.

Charakterystyka zagospodarowania turystycznego

Przez Łowicz przebiegają drogi krajowe nr 2, 14 i 70, dzięki czemu w mieście znajdują liczne punkty noclegowe i gastronomiczne.

 W centrum miasta znajduje się Centrum Informacji Turystycznej, galeria sztuki w zespole pałacowym gen. Klickiego oraz kino „Fenix”. Co roku organizowane jest Festiwal Dobrej Żywności „Książęce Jadło”.

Inne

Więcej informacji o miejscowości i okolicach można znaleźć na stronach:

• www.lowicz.eu
• www.powiat.lowicz.pl