logo
Województwo śląskie jest położone w zasięgu trzech historycznych regionów Polski - Górnego Śląska, Małopolski, Ziemi Łęczycko-Sieradzkiej. To wpływa na zróżnicowanie i bogactwo walorów kulturowych.
W regionie znajduje się ponad 4000 zabytków wpisanych do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. W rejestrze zabytków archeologicznych znajduje się 231 stanowisk archeologicznych. Rejestr zabytków ruchomych obejmuje około 6000 obiektów. Na szczególną uwagę zasługują dwa pomniki historii:
Na interaktywnych mapach cyfrowych wskazano kilkadziesiąt obszarów kulturowych o wysokiej atrakcyjności dla turystów.
Częstochowa. Jasna Góra
Obiekty archeologiczne: wg Archeologicznego Zdjęcia Polski na obszarze Projektu są reprezentowane przez grodziska i pozostałości osad prehistorycznych, cmentarzyska i kurhany. Do najcenniejszych z nich należą m. in. cmentarzysko kultury łużyckiej w Częstochowie-Rakowie oraz Rezerwat Archeologiczny z ruinami zamku biskupów krakowskich w Sławkowie. Brak informacji o większości obiektów a także słabe zagospodarowanie i udostępnienie dla zwiedzających sprawia, że obiekty stanowią niewykorzystany walor kulturowy.
Bieruń. Kopiec warowny
Zabytki urbanistyki i architektury: wśród nich układy urbanistyczne; układy ruralistyczne; budynki mieszkalne, w tym tradycyjne budownictwo ludowe; obiekty rezydencjonalne takie jak pałace i dwory; obiekty i zespoły sakralne takie jak kościoły, klasztory, kapliczki i krzyże przydrożne; obiekty obronne i warowne; budynki gospodarcze. Na szczególną uwagę zasługują:
Ogrodzieniec. Ruiny zamku
Parki i ogrody: na uwagę zasługują zabytkowe ogrody położone w kompleksach pałacowych i dworskich, bardzo wiele miejscowości śląskich może pochwalić się zadbanymi parkami miejskimi, w których często można spotkać pełne uroku pomniki przyrody.
Pszczyna. Park pałacowy
Obiekty obejmują miejsca bitew i męczeństwa; cmentarze, mauzolea i samotne mogiły; pomniki i tablice pamiątkowe; miejsca innych wydarzeń historycznych. Dla regionu szczególnie istotne są miejsca związane z powstaniami śląskimi (1919-1921), przez które poprowadzony został Szlak Powstańców Śląskich.
Na uwagę zasługują obiekty i umocnienia tworzące tzw. Obszar Warowny „Śląsk” (m.in. w Bytomiu, Bobrownikach, Rudzie Śląskiej, Tarnowskich Górach) obejmujący drugie pod względem wielkości budowle obronne z okresu II RP.
Cieszyn. Widok na ruiny zamku piastowskiego
Region posiada bardzo liczne obiekty przemysłowe i rzemieślnicze; obiekty transportu i komunikacji; budowle hydrotechniczne i wiatrowe a także obiekty górnictwa - najbardziej charakterystyczne dla historii i krajobrazu części województwa. Do rejestru zabytków jest wpisanych ponad 70 zabytków techniki, zaś liczbę tych, które nie są w nim ujęte, szacuje się na ok. 190. Część obecnie już nieczynnych zabytków techniki zostało przeznaczonych do zwiedzania. Tworzą one liczący 31 obiektów Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, na którym znajdują się m.in. dawne dworce PKP i koleje wąskotorowe, osiedla patronackie, obiekty związane z górnictwem węgla kamiennego, wydobyciem i przetwórstwem metali oraz liczne muzea poświęcone zabytkom techniki. Wśród nich znajduje się zespół radiostacji w Gliwicach, której maszt jest najwyższą na świecie budowlą wzniesioną z drewna - miejsce ważne dla historii II wojny światowej. Szlak został nagrodzony w 2008 r. Złotym Certyfikatem Polskiej Organizacji Turystycznej. Na Szlaku leży również obiekt uznany za pomnik historii – podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolnia „Czarnego Pstrąga” w Tarnowskich Górach. W styczniu 2010 r. szlak został wpisany w sieć Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego (ERIH).
Gliwice. Antena nadawcza
Dla regionu mają duże znaczenie miejsca kultywujące żywy folklor i funkcjonujące ośrodki sztuki ludowej. Duży wpływ na rozwój tradycyjnej obrzędowości Śląska miało jego położenie na styku trzech kultur: polskiej, niemieckiej i morawskiej. Przykładami zachowanej tradycyjnej obrzędowości i obyczajów ludowych jest żywa gwara śląska i góralska, kuchnia regionalna, stroje ludowe, tradycyjne rzemiosło i sztuka ludowa a także zwyczaje i wydarzenia związane ze świętami religijnymi (m.in. odbywająca się od ponad trzystu lat Wielkanocna Procesja Konna w Pietrowicach Wielkich).
Na Liście Produktów Tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajduje się ponad 100 potraw śląskich, przez co obszar projektu zajmuje drugie miejsce w kraju pod względem zarejestrowanych produktów tradycyjnych. Warto wspomnieć również o jednej z najstarszych w Polsce zabytkowych karczm o zachwycającej architekturze, oferującej dania kuchni góralskiej znajdującej się w Jeleśni.
Na obszarze działa wiele zespołów folklorystycznych, w tym najbardziej popularny Zespół Pieśni i Tańca "Śląsk" z Koszęcina. Wiele z tych zespołów pochodzi ze Śląska Cieszyńskiego – 17 i Beskidu Żywieckiego – 16.
Stałe imprezy folklorystyczne (m.in. Tydzień Kultury Beskidzkiej - jedna z najstarszych imprez folklorystycznych w Europie, o zasięgu międzynarodowym, w której bierze średnio udział 4 tysiące wykonawców występujących przed 200-tysięczną publicznością, Przegląd Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych „Żywieckie Gody” w Żywcu i Milówce oraz Międzynarodowy Studencki Festiwal Folklorystyczny) i kulturalne (m.in. Rawa Blues Festival - największy i najstarszy w Polsce, jeden z największych na świecie, festiwal muzyki bluesowej odbywający się w katowickim Spodku, Ogólnopolski Festiwal Sztuki Reżyserskiej „Interpretacje”, Festiwal Śląskie Dni Muzyki Współczesnej, Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek „Katowice Dzieciom”, Festiwal Śląskie Smaki), Ars Cameralis i Międzynarodowy Festiwal Sztuki Lalkarskiej w Bielsku-Białej) o randze regionalnej i ponadregionalnej mogą stanowić istotną atrakcję turystyczną.
Działający twórcy ludowi dostarczają na rynek wyroby pamiątkarskie m.in. koniakowskie koronki nagrodzone w 2009 r. w konkursie „Pamiątka z Polski” zorganizowanym przez Fundację Cepelia.
Klub „Energetyka” – Fundacja Elektrowni Rybnik
Obszar został opisany w licznych legendach i podaniach. Wśród nich warto wymienić choćby kilka najbardziej znanych – o czarnym psie straszącym na zamku w Ogrodzieńcu, dwóch braciach - właścicielach zamków w Mirowie i Bobolicach, Panu Twardowskim i karczmie Rzym (nawiązuje do zabytkowej karczmy Rzym w Suchej Beskidzkiej) czy „Sen Rybki” - legenda związana z powstaniem Tarnowskich Gór. Potencjał obszaru dostrzegł również przemysł filmowy, który znalazł dogodne plenery m.in. dla filmów „Rękopis znaleziony w Saragossie” (1964) w reż. Wojciecha Jerzego Hasa, „Demony wojny wg Goi” (1997) w reż. Władysława Pasikowskiego, „Zemsta” (2002) w reż. Andrzeja Wajdy, „Summer Love” (2006) w reż. Piotra Uklańskiego – wszystkie kręcone były na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej oraz „Senność” w reż. Magdaleny Piekorz kręconego w Beskidach i Chorzowie.
Spośród osób związanych z regionem na uwagę zasługują m.in. urodzony w Wiśle Adam Małysz – skoczek, Jerzy Pilch – pisarz i publicysta, urodzeni w Milówce Paweł i Łukasz Golce – grupa muzyczna Golec uOrkiestra, Artur Rojek – lider zespołu Myslovitz, urodzony w Chorzowie Wojciech Kuczok – prozaik oraz urodzeni w Katowicach: Jerzy Kukuczka – himalaista, Lech Majewski – reżyser filmowy i teatralny, Kazimierz Kutz – reżyser, Krzysztof Krawczyk – piosenkarz.