Zamki, pałace i dwory

Opis

Zamki – niezależnie od tego czy zaniedbane i zniszczone, czy wspaniale się prezentujące – są nośnikiem tajemnicy i historii. Ich mury pozwalają nam zagłębić się w najciekawsze fragmenty historii, zarówno tej lokalnej, jak i tej wielkiej. Pozwalają także rozwinąć fantazję, gdy przywołujemy w wyobrażeniach dni codzienne na zamku a także wielkie bitwy i potyczki, których świadkami były mury. Nie inaczej jest z pałacami i dworami – licznie rozsypane po Polsce są pamiątką po świetności Rzeczpospolitej, są miejscami podejmowania najważniejszych decyzji, miejscem gdzie dbano o polskość i tradycję w czasach zaborów.

Wiele obiektów historycznych nie miało szczęścia i dzisiaj możemy zwiedzać jedynie ich ruiny. Z uwagi na położenie i piękno okolicznych krajobrazów ruiny inspirują i przyciągają liczne rzesze turystów. Oczywiście trudno jest im konkurować z „żywymi” zamkami i pałacami, których gospodarze organizują przez cały rok różne imprezy kulturalne. Są to rekonstrukcje turniejów rycerskich, bitew oraz innych wydarzeń historycznych, a także festiwale, koncerty jarmarki, biesiady i pikniki.

Zamki budowane były w celach obronnych, w centrum posiadały dziedziniec zamknięty murami (od tego zresztą pochodzi nazwa zamek). Są pozostałością po średniowiecznej historii ziem polskich, często jednak mylnie mówi się o zamkach polskich, gdyż wiele z nich wzniesionych było przez inne nacje, najczęściej spotykamy na północy zamki krzyżackie, a na południu śląskie i czeskie. Celem istnienia pałacu jest oczywiście reprezentowanie rodu, który go zamieszkuje, stąd brała się jego monumentalność i rozmach. Rzadko kiedy miały one postawione za zadanie bronić. Wznoszono je od XVI w. Zawsze ambicją właścicieli było okolić swą siedzibę okazałym parkiem. Charakterystycznym dla krajobrazu Polski, zwłaszcza Mazowsza i ziem centralnych jest dwór. To prosta siedziba szlachecka, otoczona często zabudowaniami gospodarczymi. Jej najbardziej charakterystycznym elementem jest symetria oraz tympanon z portykiem opartym na kolumnach – znak rozpoznawczy polskiego dworu.

Warszawa. Zamek Królewski

Jednymi z najważniejszych w Polsce są oczywiście siedziby królewskie. Najznamienitszą budowlą tego typu w Polsce jest Zamek Wawel w Krakowie dziś znany w postaci z XVI w. eklektyczny w stylu, zawiera elementy romańskie, gotycki i renesansowe. Był dumą i dowodem świetności Jagiellonów, po przeniesieniu stolicy do Warszawy, pozostał nadal miejscem pochówków i koronacji królów. Kolejne siedziby powstawały już oczywiście w nowej stolicy. Zygmunt Stary osiedlił się z Boną Sforzą w Zamku Królewskim, dzisiejszy wygląd zamku zawdzięczamy powojennej rekonstrukcji, po prawie pełnych zniszczeniach wojennych. Nawiązuje on do XVI-wiecznej przebudowy z czasów Zygmunta Augusta. Swoją siedzibę w podwarszawskim (wtedy jeszcze) Wilanowie wzniósł Jan III Sobieski. Wspaniały pałac z XVII w. do dziś zachwyca swoją architekturą barokową. Posiadłość ta otoczona jest wspaniałym parkiem. Ostatni król Polski Stanisław August Poniatowski wzniósł Zespół Pałacowo-Parkowy Łazienki Królewskie w Warszawie, ten kompleks miał stać się miejscem wymiany kulturalnej i wielu ważnych wydarzeń, dziś nadal spełnia tę funkcję, będąc jednym z ulubionych miejsc warszawiaków.

Wirtualne spacery 3D

Zamek Mirów	Zamek w Bobolicach

Królowie polscy stawiali także inne warownie, jednym z przykładów takiego budownictwa jest znajdujący się w województwie małopolskim, śląskim i świętokrzyskim Szlak Orlich Gniazd. Wiele z zamków było budowanych przez samych władców. Na całym szlaku znajduje się 25 zamków, a właściwie najczęściej ich ruin, wchodzących kiedyś w skład systemu fortyfikacji obronnych granic. Najlepiej zachowany jest Zamek w Pieskowej Skale wzniesiony w XIV w. przez Kazimierza Wielkiego. Najciekawszymi ruinami są te w Ogrodzieńcu, pierwsze umocnienia pochodzące z XIII w. istniał już za czasów Bolesława Krzywoustego.

Zamek w Pieskowej Skale

Innym ważnym przykładem budowli obronnych są charakterystyczne dla północy Polski zamki krzyżackie. Powstałe m.in. w Bytowie, Gniewie, Kwidzynie, Nidzicy, Golubiu Dobrzyniu wzniesione w XIV i XV w. były ważnym elementem krzyżackiej „propagandy sukcesu” – ale przede wszystkim wspaniałymi twierdzami przygotowanymi na długie oblężenie. Najciekawszym przykładem tej architektury i kunsztu krzyżackiego, jest zamek wzniesiony w stolicy ich państwa Malborku.

Malbork. Zamek krzyżacki

W tym miejscu wymienić trzeba także trzeci co do wielkości (zaraz po Wawelu i Malborku) monumentalny Zamek Książ w Wałbrzychu. Ta stojąca na wzniesieniu twierdza zbudowana przez piasta świdnicko-jaworskiego Bolka I w XIII w. góruje nad okolicą. W czasie II wojny światowej była szykowana na kwaterę władz III Rzeszy.

Wałbrzych. Zamek Książ

Kolejnych niezapomnianych przeżyć przysparzają siedziby magnackie – zamki, pałace i dwory, które zachwycają przepychem i swym kunsztem architektonicznym (co było zasługą najbardziej znanych architektów). Wymienić należy tutaj:

• XV-wieczny zamek w Nowym Wiśniczu;
• XVI-wieczny zamek w Gołuchowie – będący wspaniałym przykładem renesansu;
• XVII-wieczne: olbrzymi zamek Krzyżtopór w Ujeździe, Zespół Pałacowo-Parkowy w Łańcucie – słynący ze swej powozowni;
• XVIII-wieczne: pałac w Kozłówce z kaplicą wzorowaną na wersalskiej z czasów Ludwika XIV, pałac w Nieborowie ze znajdującym się opodal parkiem romantycznym w Arkadii.

Budowlich takich jest w Polsce tysiące, warto podczas swoich podróży odwiedzać zarówno ruiny zamkow, jak i zadbane pałace. Wszystkie one przysparzają wspaniałych doświadczeń.